سیمای ریخت زمین ساختی بادزن های آبرفتی در ارتباط با زمین ساخت جنبا (کوهستان شتری، خاور طبس)

مطالعه ویژگی های زمین ریختی بادزن های آبرفتی در پهلوهای باختری و خاوری کوهستان شتری واقع در خاور طبس دو دسته مختلف از این بادزن ها را آشکار می سازد. دسته اول از این بادزن ها کهن تر و دارای گسترش بیشتری هستند و راس آنها در پای کوهستان شتری و پایشان تا بخش های میانی دشت هم می رسد. این بادزن ها که در حال حاضر رسوب گذاری مجرای اصلی بر روی آنها انجام نمی شود، اغلب شامل رسوبات آبرفتی کهن با پوشش نازکی از رسوبات آبرفتی جوان تر هستند. دسته دوم که به صورت یک بادزن جوان و پویا می باشند در انتهای بادزن های دسته اول و یا در پای کوهستان شتری- در بخش های جنوبی - قرارگرفته اند. می توان گفت در مورد دسته اول فرایند رسوب گذاری پویا و جدید توسط مجرای اصلی ایجادکننده بادزن به بخش های پایین تر و پای بادزن منتقل شده است ولی در مورد دسته دوم این عمل در راس بادزن و بر روی رسوبات کهن تر انجام می شود. به عبارت دیگر دسته اول بادزن ها شامل دو بخش آشکار کهن و پویا(نوین) است ولی دسته دوم همگی بادزن های جدید و پویا هستند. مطالعه انجام شده نشان می دهد که الگوی زمین ریختی دو نوع بادزن یادشده ارتباط آشکاری با موقعیت و سازوکار گسل های جنبا و نیز سطوح زمین ریختی موجود در دشت طبس و دامنه های خاوری کوهستان شتری داشته است و به عبارت دیگر با سازوکار فرگشت ساختاری این کوهستان مرتبط است. الگوی یادشده به گونه ای است که هر جا گسل جنبای زمین لرزه ویرانگر سال 1357 طبس در مرز کوه و دشت قرار دارد و در راستای آن کوهستان شتری فراخاست می نماید، بادزن های جوان نوع دوم و هر جا که گسل یادشده در اثر پیشرفت پیشانی جنبش های ساختاری در بخش های میانی دشت قرارگرفته است و در راستای آن بخش کهن بادزن و کوهستان باهم در حال فراخاست هستند، بادزن های نوع اول-با دو بخش مجزا- تشکیل یافته است. این فراخاست به صورت گسلش و چین خوردگی پویا همراه با لغزش های بین لایه ای در حال انجام است. پیشرفت پیشانی جنبش های ساختاری در طی فرگشت زمین شناختی کوهستان شتری سبب ایجاد چهار سطح زمین ریختی متفاوت همراه با سه نسل از بادزن های آبرفتی مختلف شده است. بدین ترتیب بامطالعه الگوی زمین ریختی بادزن های آبرفتی می توان داده های پر ارزشی را در مورد موقعیت گسل های جنبای کواترنری در دشت های آبرفتی به دست آورد. به طوری که این الگو وجود یک گسل جنبا در نزدیکی شهر بشرویه -خاور کوهستان شتری- را نشان می دهد. اگر چه از این گسل هیچ زمین لرزه مهمی تاکنون گزارش نشده ولی شواهد ریخت زمین ساختی نشان از پویایی آن داشته و از این رو، رخداد زمین لرزه های بزرگ در آینده در اثر جنبش آن دور از انتظار نیست.