بررسی رفتار کاهندگی پس لرزه های زمین لرزه های متوسط تا بزرگ در فلات ایران

در پژوهش حاضر رفتار کاهندگی توالی پس لرزه های زمین لرزه های متوسط تا بزرگ رخ داده در فلات ایران براساس رابطه تجربی Omori (1894) مورد مطالعه قرار گرفته است. با توجه به پوشش دستگاهی مناسب از سال 1990 به بعد، زمین لرزه های مهم رخ داده در فلات ایران در این فاصله بررسی شدند. پس از تعیین پس لرزه های هر زمین لرزه براساس پنجره زمانی- مکانی Gardner & Knopoff (1974)، نمودار کاهندگی پس لرزه های 14 توالی از زمین لرزه ها که دارای رکورد کافی بوده و در سراسر فلات ایران گسترده شده اند، تحلیل شد. بنابراین نمودار و پارامترهای رابطه آموری شامل p، c و k برای هر توالی لرزه ای محاسبه و تحلیل شد. نتایج نشان داد که برای زمین لرزه های ایران مقدار پارامتر p در محدوده 7/2-39/0، پارامتر c در محدوده 5-01/0 و پارامتر k در محدوده 4/1427-10 است که این تغییرپذیری زیاد معرف تنوع الگوی رخداد پس لرزه ها در فلات ایران و البته ناقص و ناهمگن بودن کاتالوگ زمین لرزه های ایران است. بنابراین با داده های موجود، تفکیک یا پهنه بندی نواحی از نظر رفتار کاهندگی زمانی فعالیت پس لرزه ها در منطقه گسترده ای چون فلات ایران به طور دقیق امکان پذیر نیست؛ با این حال از برآورد نرخ کاهندگی پس لرزه ها به طورجداگانه برای هر منطقه فعال لرزه ای می توان برای مطالعات تحلیل خطر زمین لرزه استفاده کرد. به طورکلی می توان گفت که مقدار پارامتر p و بنابراین سرعت کاهندگی پس لرزه ها برای نواحی البرز و زاگرس بیشتر از نواحی مرکزی و خاوری ایران است. هرچه نرخ کاهندگی بیشتر باشد، نرخ تخلیه انرژی و سرعت رسیدن به میزان لرزه خیزی زمینه بیشتر است که نتیجه حاصل با نرخ تخلیه انرژی پهنه های لرزه زمین ساختی ایران همخوانی دارد. افزون بر این 7 توالی از زمین لرزه ها دارای رخداد پس لرزه های ثانویه بوده و بنابراین دو مقدار برای پارامترهای رابطه آموری اختیار کردند. نتایج نشان داد که هرچه بزرگای زمین لرزه بیشتر باشد، احتمال رویداد زمین لرزه بزرگ بعدی و رخداد پس لرزه های ثانویه در توالی وجود دارد. افزون بر برای 7 زمین لرزه موجود دارای توالی ثانویه، روندی در تغییرات P2 قابل مشاهده است؛ به گونه ای که برای 3 مورد از این 7 زمین لرزه با بزرگای بیش از 7 که در مرز فعال ورقه ایران نیز هستند، مقدار P2 بیشتر از 5/2 و برای 4 زمین لرزه درون ورقه ای دیگر با بزرگای کمتر از 7، مقدار P2 کمتر از 2 است و این مساله ممکن است به دلیل بزرگای زمین لرزه یا محیط زمین ساختی و فاصله کانون زمین لرزه تا گره های گسل اصلی است. نتایج این بررسی همچنین نشان داد که مقدار پارامترهای c وk به شدت تحت تاثیر تعداد رکورد در کاتالوگ است و هرچه داده ها کامل تر باشند، مقدار پارامترهای یادشده و بنابراین تحلیل لرزه خیزی و فیزیک ناحیه گسلش دقیق تر خواهد بود.