نقش فاکتورهای مکانی در تعیین درجه تهدید گونه ها در مقیاس ملی؛ مطالعه موردی راسته غازشکلان در ایران

به منظور پیش بینی خطر انقراض گونه ها برای تهیه فهرست سرخ جهانی و ملی، فاکتورهای مکانی مربوط به گستره جغرافیایی اهمیت زیادی دارند. معیار B فهرست سرخ IUCN بر اساس همین فاکتورها و به خصوص دو فاکتور گستره حضور (EOO) و مساحت اشغال شده (AOO) طراحی شده است. برداشت های متفاوت از مفهوم و چگونگی محاسبه این دو فاکتور سبب بروز ابهام در کاربرد معیار B شده است. در این مطالعه به منظور معرفی یک روش ساده و کاربردی برای محاسبه EOO و AOO، این دو فاکتور برای گونه های راسته غاز شکلان در کشور محاسبه شد. فاکتور EOO بدون کسر زیستگاه های نامناسب از گستره پراکنش گونه ها محاسبه شد. با توجه به تفاوت مقیاس نقشه های پراکنش استفاده شده (اندازه سلول 25 کیلومتر) با مقیاس مرجع IUCN (اندازه سلول 2 کیلومتر)، برای تعیین فاکتور AOO در مقیاس مرجع، از فاکتورهای تصحیح مقیاس (C) استفاده شد. نتایج نشان داد که از 29 گونه غیر جوجه آور و 14 گونه جوجه آور بررسی شده، 3 گونه جوجه آور بر اساس EOO و 27 گونه غیرجوجه آور و 14 گونه جوجه آور بر اساس AOO امکان طبقه بندی تهدیدشده را دارند که البته طبقه بندی نهایی به ارزیابی های بخش دوم معیار B وابسته است. روش به کار گرفته شده در این مطالعه به خوبی تفاوت میان دو فاکتور EOO و AOO را نشان می دهد. با توجه به کمبود اطلاعات جمعیتی گونه های حیات وحش کشور که به کارگیری سایر معیارهای فهرست سرخ را مشکل می کند، محاسبه فاکتورهای مکانی و استفاده از معیار B می تواند تهیه فهرست های سرخ ملی را در کشور امکان پذیر کند.