روایت پردازی هویت سیاسی اجتماعی ایران در منابع تاریخ نگاری دوره قاجار (1210-1250 ق)

محور تحلیل تاریخی نگارنده مقاله این است که هویت سیاسی اجتماعی ایران در نیمه اول قرن نوزدهم چه ابعادی داشته و چگونه منابع تاریخ نگاری در بازنمایی معانی و مفاهیم آن به ایفای نقش اجتماعی پرداخته اند. دستاورد بحث حاضر نشان می دهد که برخی معانی و مفاهیم هویتی در منابع تاریخ نگاری، متاثر از وضعیت عصر تاسیس، درصدد جست وجو و کشف خاستگاه ایرانی در جغرافیای سرزمینی ایران برای قاجاریان، انتساب آنان به حکومت های مختلف پیشینی، کاربست القاب شاهان ایران باستان برای حکام جدید و مواجهه نظامی فکری ایران با دنیای بیرونی منجر به انتقال معانی جدید و مفاهیم هویت بخش از جمله ملت، دولت، کشور ایران، ایران زمین، وطن، ایران مدار و فرمانروای ایران شد که نوعی تاکید مورخان بر دال مرکزی مفهوم «ایران سیاسی» در روایت پردازی از تاریخ به عنوان عامل هویت ساز بوده اند. این مسئله در آثار تاریخ نگارانه عصر تاسیس یعنی رستم التواریخ، ملوک الکلام، شمایل خاقان، تاریخ جهان آرای مروزی و تاریخ محمدی به منزله گفتمان مسلط هویتی منعکس شده است. روایت هم زمان و متناقض «غیریت سازی مرجعیت سازی» از مفهوم فرنگ توسط دنبلی و خاوری صورت گرفته، مفهوم شاهنشاه اسلام و اندیشه شاه نایب امام زمان و برگزیده فقها از سوی خاوری شیرازی و پردازش تاریخ به زبان گروه های عوام در روایت رستم الحکماء در چهارچوب گفتمان هویت اجتماعی مطرح شده است.