آگاهی واجی: روند رشد و نقش آن در خواندن

آگاهی واجی به دلیل ارتباط تنگاتنگی که با خواندن دارد، پژوهش های بسیاری را در دهه های اخیر به خود جلب کرده است. این مقاله بر آن است که با نگاهی مبسوط به تعریف آگاهی واجی و رشد آن، به بررسی ارتباط آن با خواندن و نارساخوانی بپردازد.
آگاهی واجی، به مفهوم آگاهی صریح فرد از واحدهای صدایی کلمه شفاهی و توانایی او در دستکاری این واحدهاست. آگاهی واجی دارای سه سطح آگاهی از هجا، آگاهی از واحدهای درون هجایی و آگاهی از واج است که به همین ترتیب و با همپوشانی با یکدیگر در روند رشد آگاهی واجی ظهور می یابند.
آگاهی واجی با برخی دیگر از مهارت های زبان شفاهی نظیر خزانه واژگان در ارتباط است. در برخی از افراد دارای اختلالات گفتار و زبان نظیر افراد دارای آسیب های زبانی و اختلالات صداهای گفتاری، نقص آگاهی واجی مشاهده می شود.
در زبان های الفبایی، آگاهی واجی ارتباط تنگاتنگ و دوسویه ای با خواندن دارد و افراد دارای نقص در آگاهی واجی، در خواندن از مسیر آوایی دچار مشکل می شوند. نقص در آگاهی واجی، یکی از مهم ترین نقص های کودکان نارساخوان محسوب می شود.
توصیه می شود آموزش آگاهی واجی جزء برنامه های آموزشی کودکان عادی و نارساخوان قرار گیرد. با وجود پژوهش های بسیاری که در سالیان اخیر در زمینه آگاهی واجی در ایران صورت گرفته است، اما هنوز به تحقیقات بیشتری در زمینه های مختلف آگاهی واجی نظیر سطوح مختلف آگاهی واجی و رشد آن و طراحی مداخلات آموزشی مناسب با این زبان نیازمندیم.