دیپلماسی اعتدال گراوسیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران

خوشبختانه امروز در شرایطی قرار گرفتیم که در سال های گذشته رویکردهای متفاوتی در سیاست خارجی کشورمان تجربه کردیم وامکان ارزیابی رویکردها و نتایج و دستاوردهای حرکت این رویکردها امروز برای می تواند چشم انداز اجرای یک سیاست اعتدال گرا را بهتر ترسیم کند. در طول 34 سال گذشته به دنبال رویکردهایی که در سیاست داخلی وجود داشته، ما سیاست های خارجی همگرایی را هم در امتداد این رویکردها شاهد بودیم. فضای شکل گیری انقلاب اسلامی و برپایی جمهوری اسلامی هم در یک شرایط مبتنی بر ساختار دو قطبی قدرت است، در یک فضای متفاوتی که بر اساس یک شعار خیلی مشخص نه شرقی نه غربی شکل گرفت و این انتظار وجود داشت که رویکردی بر سیاست خارجی ایران پس از انقلاب اسلامی حاکم شود که بتواند این تعادل را که برآمد از ژئوپولتیک ایران است در سیاست خارجی حاکم بکند. یادآوری می کنم سیاست خارجی در دهه 40 و 50 ایران را در دوران قبل از انقلاب و فرصت هایی که در این دوره در پرتو تنش زدایی بین آمریکا و شوروی مورد بهره برداری قرار گرفت. ایران وابسته به نظام سرمایه داری در این منطقه حساس از جهان توانست جایگاهی را به دست بیاورد که بعد از مصر در بین کشورهای خاورمیانه جایگاه بسیار ویژه ای بود. این فرصتی بود که مورد بهره برداری قرار گرفت. درعین حال که ایران یک نظام وابسته به سرمایه داری بود و ضد کومونیست ولی توانست روابطی را سازمندهی کند که بتواند از اتحاد شوروی چنین کمک هایی را که در بین کشورهای در حال توسعه نظیر نداشته و جایگاه بعد از مصر را از دریافت کمک ها داشتیم، تجربه کنیم. بعد از فروپاشی نظام پادشاهی در ایران و استقرار رژیم جدید، فضای متفاوتی شکل می گیرد. یک دوره ای از آمارنگرایی را تجربه می کنیم، تحت عنوان گرایش های ایدئولوژیک که تلاش می شود تا جهان بر اساس رویکردهای که از پیش در سیاست خارجی ایران جهت گیری ها و نتایجش طراحی شده بود، هدایت شود و سمت و سوی سیاست خارجی تعیین شود. طبیعی است که در دوران جنگ این سیاست جایگاه خودش را می تواند در کشور تحکیم ببخشد. اما آن چیزی که بعد از جنگ اتفاق می افتد در پرتو سیاست خارجی که در دوران سازندگی شکل می گیرد به طور طبیعی سیاست داخلی رویکردهای سیاست خارجی را جهت می دهد، اما میراث انقلاب طبیعتا همچنان گسترش عملگرایی و حرکت در چارچوب نیازهای داخلی را با دشورای رو به رو می کند. تداوم این تحول را ما در دوران اصلاحات در پیوند بین سیاست داخلی و سیاست خارجی در جهت رفع نیازهای داخلی شاهد هستیم. آن چیزی که در 8 سال گذشته شکل می گیرد، یک نوع بازگشت است با نوعی ساده سازی نسبت به آرمان های انقلاب اسلامی بر اساس فضایی که در جهان شکل گرفته، بر اساس یک نوع واکنش به سیاست هایی که در داخل نتایج مثبت را نتوانسته آنگونه که انتظار می رفت به همراه بیاورد و اشتباه هایی که بعدها از سوی مقامات آمریکایی و انگلیسی مورد اشاره قرار می گیرد. به هر حال شاهد یک موج جدید ایدئولوژی گرایی هستیم منتها این بار با ویژگی های توهم و تخیلاتی که از شرایط واقعی حتی داخل کشور دور است اما هزینه های گزافی را به کشور تحمیل می کند که زمینه ساز طرح سیاست خارجی مبتنی بر اعتدال گرایی می شود.