تاثیر دوره غرقابی و نوع تغذیه نیتروژنی بر صفات کمی و کیفی سویا (Glycine max (L.) Merr)

دانه های روغنی پس از غلات، دومین ذخایر غذایی جهان را تشکیل می دهند. تنش های محیطی همواره یکی از مهم ترین عوامل کاهش دهنده عملکرد و تولید گیاهان زراعی به شمار رفته و مقابله و یا کاهش اثر تنش ها به عنوان راهکاری مفید در جهت افزایش کیفی و کمی عملکرد محصولات مد نظر بوده است. غرقاب به شرایطی گفته می شود که قسمتی از ساقه گیاه در زیر سطح آب باشد. تنش غرقابی محدود کننده رشد و عملکرد گیاهان زراعی به خصوص در نواحی مرطوب می باشد و موجب تغییراتی در اجزای عملکرد، ظرفیت غلاف، عملکرد بیولوژیکی و کاهش عملکرد دانه در گیاهان روغنی می شود. با توجه به اینکه سویا یکی از مهمترین گیاهان روغنی کشور می باشد شناخت مجموعه عواملی که باعث بروز تنش غرقاب و در نتیجه موجب کاهش عملکرد سویا می شوند، امری ضروری است. بنابراین به منظور بررسی اثر دوره غرقابی و نوع تغذیه نیتروژنی بر کمیت و کیفیت عملکرد دانه سویا (Glycine max (L.) Merr) آزمایشی در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، در سال 1391 انجام شد.
این آزمایش با آرایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی، در سه تکرار به صورت گلدانی انجام شد (برای هر تیمار 3 گلدان وجود داشت که که هر گلدان به عنوان یک تکرار در نظر گرفته شد). فاکتور های مورد بررسی شامل: سطوح تغدیه ای در سه سطح (1- تلقیح با باکتری japonicum BradyRhizobium 2- عدم تلقیح با باکتری و مصرف کود نیتروژنه (اوره) 3- عدم تلقیح با باکتری و عدم مصرف کود نیتروژنه) و فاکتور دوم دوره غرقاب در چهار سطح شامل: صفر، 5، 10 و 15 روز بود. دوره غرقاب در مرحله رشد زایشی (R2) اعمال گردید. در این آزمایش عملکرد دانه، اجزا عملکرد دانه، درصد روغن و پروتئین دانه اندازه گیری شد.
بر اساس نتایج این آزمایش نشان داد درصد روغن و عملکرد دانه در تمام سطوح تغذیه ای، طی تنش غرقاب دارای روندی کاهشی، اما درصد پروتئین دارای روند افزایشی بود. تفاوت معنی داری (05/0=α) بین سطوح تغذیه ای از نظر عملکرد، درصد روغن و پروتئین دانه وجود داشت. بالاترین عملکرد دانه (3/32 گرم در بوته) و درصد روغن دانه (3/26 درصد) در تیمار عدم تلقیح با باکتری و تغذیه با کود در شرایط عدم اعمال تنش غرقابی بدست آمد و کمترین عملکرد دانه (1/2 گرم در بوته) و درصد روغن دانه (11 درصد) در تیمار عدم تلقیح با باکتری و عدم مصرف کود در 15 روز غرقابی حاصل گردید. بیشترین درصد پروتئین دانه (37/39 درصد) در تیمار مصرف کود و بدون تلقیح با باکتری در 15 روز غرقابی و کمترین میزان آن (93/16 درصد) در تیمار عدم تلقیح و مصرف کود و عدم تنش غرقابی مشاهده گردید.
نتایج این تحقیق نشان داد با کاهش مقدار نیتروژن قابل دسترس گیاه و افزایش دوره غرقاب، عملکرد دانه و درصد روغن بذر کاهش می یابد و نیز با افزایش مدت تنش غرقاب درصد پروتئین بذر افزایش پیدا می کند. نتایج این آزمایش همچنین نشان داد استفاده از کود اوره عملکرد دانه را نسبت به زمانی که گیاه سویا فقط با باکتری تلقیح می شود به طور معنی داری افزایش می دهد.