محقق به عنوان ابزار در تحقیقات کیفی: چالش ها و فرصت ها

پژوهشگران در پژوهش های کیفی هم بر فرایند تحقیق تاثیر می گذارند و هم از آن تاثیر می پذیرند. یکی از موضوعات اساسی در این پژوهش ها، اعتبار محقق به عنوان ابزار جمع آوری اطلاعات است. اگر محقق از اعتبار کافی در جمع آوری اطلاعات برخوردار نباشد، نتایج حاصل از مطالعه نیز معتبر نخواهد بود. این نقش محقق در جمع آوری اطلاعات برای پژوهشگر فرصتی فراهم می آورد تا به دنیای ناشناخته افراد در مورد پدیده مورد نظر راه یابد و گاهی وی را در رسیدن به این مهم با چالش های گوناگونی مواجه می سازد. این مطالعه به بررسی فرصت ها و چالش های محققین به عنوان ابزار جمع آوری اطلاعات در تحقیقات کیفی پرداخته شده است.
مطالعه حاضر یک مطالعه مروری در مورد روش شناسی تحقیقات کیفی بود که با استفاده از کلمات کلیدی تحقیق کیفی، ابزار، چالش ها، فرصت ها بدون در نظر داشتن محدودیت زمانی، مطالعات در دسترس در پایگاه های داده ای PubMed، Scopus، ScienceDirect و ProQuest، Magiran، SCI، IranDoc،SID، Medlib و IranMedex و همچنین برخی از کتب مربوطه بررسی شدند.
بررسی های انجام شده بر روی 10 کتاب و 18 مقاله مشخص نمود که نقش محقق می تواند در تحقیقات کیفی از جمله پدیدارشناسی، نظریه زمینه ای، مردم نگاری و تحلیل محتوا متفاوت باشد. همچنین تجربیات قبلی و مهارت ها در فرایند مشاهده، مصاحبه، برقراری ارتباط موثر و پرسشگری سوالات مناسب تاثیر بسزایی در اهمیت نقش محقق به عنوان عامل کلیدی در انجام انواع مختلف تحقیقات کیفی دارد.
نتایج مطالعه حاضر نشان داد که در انواع تحقیقات کیفی، نقش محقق بعنوان ابزار اصلی بخصوص در جمع آوری داده ها اهمیت می یابد. بصورتی که حضور پژوهشگر عامل اعتباربخشی به داده ها به شمار می رود. تجربیات و مهارت ها، توانایی برقراری ارتباط، پرسشگری و سوالات مناسب از مهم ترین عواملی هستند که تاثیر بسزایی در انجام تحقیقات کیفی به روش مناسب دارند.