بررسی تطبیقی وجوه هستی شناختی و معرفت شناختی انسان کامل در آرای ابن عربی و ملاصدرا

بحث انسان کامل از بنیادی ترین مباحث حوزه حکمت و فلسفه اسلامی است. اهمیت این بحث از آن روست که انسان کامل حلقه واسط میان وجود مطلق و موجود مقید است. با وجود انسان کامل، هستی بسط و گسترش می یابد و کنز مخفی آشکار می شود. این وجه هستی شناختی انسان کامل با ساحت معرفت شناختی او کامل می گردد؛ بدین معنا که از دیدگاه بزرگانی چون ابن عربی و ملاصدرا عرفان به حق جز از طریق معرفت به انسان کامل ممکن نخواهد بود. بنابراین، انسان کامل عامل بسط وجود و نشان معرفت به ذات حق است و از این رو، آیینه اسما و صفات پروردگار می باشد. این مقاله با روش تحلیلی تطبیقی، مفهوم انسان کامل را در دو وجه هستی شناختی و وجودشناختی با تاکید بر آرای ابن عربی و ملاصدرا بررسی می کند. فرضیه این مقاله آن است که رویکرد این دو بزرگ به مفهوم و کاربرد انسان کامل در معارف الهی، در عین شباهت های آشکار اختلافاتی نیز دارند؛ اختلافاتی که شاید بتوان مهم ترین وجه آن را در نگرش کاربردی صدرا به انسان کامل و اخلاقی نمایاندن او دید تا نگرش ابن عربی که انسان کامل را صرفا در مقام و ساحتی تجریدی بررسی می کند.