بررسی ظرفیت ادعیه در استنباط های عرفانی (بر اساس تحلیل محتوای تطبیقی جامع السعادات و سرالاسراء)

این نوشتار به «تحلیل محتوا»ی کتاب «سرالاسراء فی شرح حدیث المعراج» تالیف مرحوم آیت الله سعادت پرور و کتاب «جامع السعادات» تالیف علامه نراقی از نظر میزان استفاده ی هر یک از این دو کتاب از ادعیه در تحلیل های عرفانی و اخلاقی اختصاص دارد تا در یک مقایسه ی طولی و یک مقایسه ی عرضی، ضمن معرفی عملی کارکردهای تحلیل محتوا در تحقیقات حوزه ی متون عرفان اسلامی، به ارزیابی نقش ادعیه در استنباط آموزه های عرفانی در مقایسه با استنباط آموزه های آموزه های اخلاقی در دو کتاب مذکور بپردازد. چارچوب نظری این تحقیق، نظریات «اصول استنباط» و «درایه الحدیث» درباره ی ارزش استنباطی ادعیه است. و روش تحقیق در این نوشتار، تلفیقی از تحلیل محتوا و روش کتابخانه ای است. و نوع تحقیق، توصیفی - تحلیلی است که در تجزیه و تحلیل از روش های سه گانه ی کمی، کیفی و تطبیقی استفاده می-کند. تحلیل محتوای این دو متن، از استفاده ی بیشینه ی هر دو منبع از ادعیه در استنباط های عرفانی نسبت به برداشت های اخلاقی حکایت دارد. و نیز نشان می دهد که «سرالاسراء» از گستره ای بسیار وسیع تر از منابع ادعیه نسبت به جامع السعادات در این استنباط ها استفاده کرده است. و این افق نو یعنی منبعیت ادعیه برای عرفان ماثور را در رفتار پژوهشی خود به خوبی ترسیم کند. بنابراین می توان گفت بیشترین آموزه های مندرج در ادعیه را آموزه های عرفانی تشکیل می دهند تا اخلاقی. مشخص نمودن دعاهای مورد بیشترین استفاده در استنباط های عرفانی نیز از دیگر دستاوردهای این تحقیق است.