ارزیابی پسینی اجرای فاز نخست اجرای قانون هدفمند کردن یارانه ها از منظر نتیجه بخشی (از زمان اجرا تا پایان سال 1391)

دولت دهم پس از دو سال کشمکش با مجلس شورای اسلامی (در طول دولت نهم) طی مصاحبه ای تلویزیونی در مورخ 28 آذر ماه سال 1389 اجرای فاز نخست قانون هدفمند کردن یارانه ها را آغاز نمود. مقدمه توجیهی لایحه، هدف از اجرای این طرح را مواردی چون بهبود توزیع درآمد، کاهش و بهره وری مصرف حامل های انرژی، کاهش قاچاق حامل های انرژی و اصلاح کارایی اقتصادی عنوان داشته و دولت دهم تا پایان زمان کاری خود بر پیگیری این اهداف و وصول به موفقیت در آنها تاکید داشت. این در حالی است تخلفات اجرایی و تبعات اجرای قانون در دو سال نخست (مانند افزایش نرخ تورم، گسیختگی در بازار ارز و افزایش شدید قیمت ها) مجلس شورای اسلامی را به واکنش واداشت و در نتیجه دولت دهم علی رغم تلاش بسیار تا پایان دوره کاری خود موفق به کسب مجوز اجرای فاز دوم نگردید.
بر این اساس پژوهش حاضر در پی پاسخ به این پرسش اصلی است که: آیا قانون هدفمند کردن یارانه ها به اهداف مورد نظر سیاست گذار دست یافته است؟
نگارنده در تلاش برای یافتن پاسخ، با اتکای به الگوی مرحله ای سیاست گذاری عمومی، به ارزیابی پسینی قانون هدفمندکردن یارانه ها بر اساس معیار نتیجه بخشی پرداخته و میزان تحقق هر یک اهداف مورد نظر سیاست گذار را براساس شاخص های معتبر (بر مبنای آمارهای رسمی بانک مرکزی، مرکزآمار ایران و سازمان های بین المللی) مورد بررسی قرار داده است.
یافته های بررسی حاکی از آن است که در زمینه توزیع درآمد علی رغم بهبود شاخص جینی و سهم مصرف دهک های بالا و پایین، کاهش در سایر شاخص های موثر بر توزیع درآمد (تورم، نقدینگی، رشد اقتصادی، بیکاری و غیره) نتیجه بدست آمده را خنثی کرده است. در زمینه کاهش قاچاق و کاهش مصرف و بهره وری حامل های انرژی نیز تغییرات مثبتی را شاهد نبوده ایم و لذا اجرای قانون هدفمند کردن یارانه ها توسط دولت دهم در مقام ارزیابی موفقیت چندانی در تحقق معیار نتیجه بخشی (تحقق اهداف) نداشته است.