نگاهی به مفاهیم نجات و موعود در سنت عهدین

آدمی همواره چشم به راه است و چیزی را می جوید که بالفعل نزد او حاضر نیست. البته مطلوب او همیشه یکسان نیست و بسته به وضع روحی و معنوی و زمینه های اعتقادی او متفاوت می شود. این، حکایت از بعد نامتناهی او دارد. بشر بی آینده، مایوس و سرخورده، گویی خود را از موهبت عالمی بهتر و روشن تر محروم می سازد و عملا از استعداد و امکانات آتی به دور می ماند. شاید نتوان در میان ادیان و آیین های موجود اعم از آسمانی و غیر آن نمونه ای را یافت که از امید به آینده و تحولات آن تهی باشد و مستقیم یا غیرمستقیم به اصلاح و بهبود وضع بشر و تحقق آرمان های وی در آینده ای دور یا نزدیک نظر نداشته باشد. ادیان آسمانی و با منشا وحیانی در این خصوص برجسته تر از دیگر آیین ها به این معنا توجه داشته اند و بسیاری از معتقدات دینی پیروان آنها با این معنا ارتباط می یابد. از زمره مشترکات ادیان ابراهیمی، اعتقاد به پدیده «نجات» و ظهور «منجی» به منزله نقطه آرمانی و عدالت خواهانه بشر است و البته مفهوم نجات، خود با مفاهیم و اصطلاحات دیگری نظیر «موعودگرایی»، «منجی گرایی» و «آخرالزمان» پیوند یافته است؛ به گونه ای که در هنگام بحث در زمینه هریک از مفاهیم مذکور، خواه ناخواه از دیگر مفاهیم نیز سخن به میان می آید. درواقع، زمینه اصلی باور به اصل نجات و ظهور منجی، هم به وجه روحی و آرمان خواهی بشر باز می گردد و هم به تعالیم و آموزه هایی که در متون دینی این ادیان انعکاس یافته است. در این نوشتار به طور خاص به نحوه انعکاس این معانی در عهدین متون دینی دو سنت یهودی و مسیحی می پردازیم و برآنیم که مختصات کلی این آموزه را در متون مذکور ترسیم کنیم تا احتمالا زمینه ای برای مقایسه مبانی نظری آن با آموزه ها و تعالیم دین مقدس اسلام فراهم آید. روشن است که بررسی مبانی و نتایج اعتقاد به موعود آخرالزمان و آموزه مهدویت در اسلام، نیازمند مجال مستقلی است و از این رو در این نوشتار متعرض بحث اخیر نخواهیم شد. استناد اصلی ما در این نوشتار، متن عهدین و برخی از آثار معتبر محققان غربی در این زمینه است؛ چراکه برداشت و تفسیر برون دینی از عهدین، احیانا مورد انتقاد برخی پیروان دو دین ابراهیمی قرار می گیرد. لذا اکثر ارجاعات ما از خود کتاب مقدس و احیانا آثاری در تبیین مطالب آن می باشد.