حقوق متقابل حاکم و مردم در متون اندرزی با تکیه بر اسکندرنامه

قرن هاست که اندیشمندان و فیلسوفان در سراسر جهان در خصوص عدل و ظلم اندیشیده، تلاش کرده اند حدود هر یک و مصداق های هر کدام را مشخص نمایند. اندیشمندان و عالمان ایرانی در این زمینه وامدار اندیشه های اندیشمندان و فیلسوفان یونانی، نظیر افلاطون و ارسطو... هستند؛ براساس این نظریه ها عدل و ظلم از مسائل فطری وجود انسان است، به همین منظور، انسان ها در سراسر جهان از دیرباز به دنبال تعریف این مضمون بوده اند. دقیق ترین تعریف عدل، از آن ارسطوست که عدالت را براساس مفهوم حد وسط تعریف می نماید. از آنجائی که در جوامع ابتدایی، پادشاهان و فرمانروایان مجریان برقراری عدالت محسوب می شده اند، حکیمان و اندیشمندان همواره تلاش نموده اند تا شیوه ها و راه های برقراری عدالت را در آثاری چون سیاست نامه ها، اندرزنامه ها، سیرالملوک ها و... در قالب اندرزگویی به فرمانروایان وقت آموزش دهند و چون اهرمی بازدارنده در برابر ظلم و ستم بی حد و حصر پادشاهان و حاکمان خودکامه عمل نمایند.
در این میان اندرزگویی در قالب داستان جایگاه ویژه ای داشته است که از روزگاران دور ملایم طبع ایرانیان واقع شده است. یکی از شاعرانی که از این شیوه برای بیان مسائل اجتماعی بهره برده نظامی گنجوی است. او با آگاهی کامل از اندیشه های فیلسوفان و حکیمان در مورد فرمانروای آرمانی و جامعه ی ایده آل به طرح ریزی شخصیت های داستان هایش می پردازد.
اندیشمندان و فیلسوفان از گذشته تا امروز برای حاکمان خصوصیات و وظایفی متمایز قائل بوده اند. کسی که مقام حاکمیت ملتی را به عهده می گیرد باید خصوصیاتی برتر از مردم عادی داشته باشد. همچنین وظایفی ویژه بر عهده دارد که اداره جامعه و رسیدگی به امور مردم از مهمترین این وظایف است. در این مقاله تلاش شده است حقوق متقابل حاکم و مردم در قالب خصوصیات و وظایف حاکمان و مردم از دید اندیشمندان و بازتاب این اندیشه ها در اسکندرنامه ی نظامی مورد بررسی واقع شود.