بررسی نقش عوامل اجتماعی و جمعیتی در تغییرات الگوی مصرف خانوارهای شهری و روستایی ایران

تغییر الگوی مصرف خانوار در ایران یکی از مهم ترین موضوعاتی است که از تغییرات اجتماعی و جمعیتی بسیار تاثیر پذیرفته است. توجه به مسئله تخصیص منابع محدود کشور و مدیریت جمعیتی الگوی مصرف خانوارهای کشور سبب شده است تا بررسی تغییرات الگوی مصرف و عوامل موثر بر آن از اهمیت بالایی برخوردار باشد. هدف اصلی این مقاله، بررسی تاثیر پویایی جمعیت بر تغییرات الگوی مصرف خانوارهای روستایی و شهری بوده است. به منظور نیل به اهداف این مقاله از روش تحلیل ثانویه، با تکیه بر اطلاعات هزینه و درآمد خانوارهای شهری و روستایی طی دوره 1392-1363 استفاده شده است. همچنین در بررسی نقش تغییرات جمعیت در تغییرات الگوی مصرف، مدل شبه پانل در قالب مدل چندسطحی تقاطعی برای انجام مدلی زمان مند به کار برده شده است. نتایج مطالعه نشان داد که الگوی مقطعی مصرف خانوار و روند تغییرات الگوی مصرف خانوار با متغیرهای سن سرپرست خانوار، وضعیت رفاهی خانوار، ترتیبات زندگی خانوار و خاستگاه سکونتی رابطه معنا داری دارد. همچنین، نتایج مدل شبه پانل نشان داد که الگوی مصرف خانوار در دوره ها و نسل های موالید تفاوت معنا داری دارد. خانوارهای تک نفره و خانواده های زن و شوهری بدون فرزند در مقایسه با خانواده های گسترده در سهم هزینه های خوراک، تحصیل و آموزش و ارتباطات تاثیر معکوس و در مقابل در سهم هزینه های مسکن و بهداشت و درمان تاثیر مستقیم و مثبتی دارند. با افزایش سن سرپرست خانوار سهم هزینه های خوراک، تحصیل و آموزش و ارتباطات کاهش و سهم هزینه های مسکن و بهداشت و درمان خانوار افزایش می یابد. وضعیت رفاهی خانوار در میزان تخصیص هزینه ای خانوار به مقوله های خوراک و بهداشت و درمان تاثیر کاهشی و بر مسکن، ارتباطات و تحصیل و آموزش تاثیر افزایشی دارد.