بررسی ترکیبات و اثر ضدلیشمانیایی عصاره الکلی اندام های هوایی گیاه خرفه (Portulaca oleracea) بر پروماستیگوت های انگل لیشمانیا ماژور (MRHO/IR/75/ER) و یک ایزوله بالینی در شرایط آزمایشگاهی

لیشمانیوز، مشکلات بهداشتی جهانی با اندمیسیته بالا در کشورهای درحال توسعه مانند ایران به وجود آورده است. عوارض جانبی داروها، مقاومت دارویی و نبود واکسن موثر و مطمئن سبب توجه به ترکیبات جدید موثر ازجمله گیاهان دارویی مانند گیاه خرفه شده است. بنابراین، هدف از این مطالعه معرفی یک گیاه طبی سنتی به نام خرفه است که می تواند به عنوان یک منبع ارزشمند از عوامل دارویی جدید علیه لیشمانیوز جلدی مورد توجه قرار بگیرد.
این مطالعه که از نوع آزمایشگاهی است، در بهار سال 1394 و در شهر اصفهان انجام گرفت. ابتدا عصاره متانولی به روش خیساندن آماده و به روش گازکروماتوگرافی جرمی، تعیین ترکیب شد. پروماستیگوت های لیشمانیا ماژور ابتدا در محیط کشت اشنایدر و سپس در فاز ثابت در محیط کشتRPMI-1640 کشت داده شدند. سپس با استفاده از روش رنگ سنجیMTT (متیل تیازولیل تترازولیوم)، فعالیت بیولوژیکی عصاره الکلی گیاه خرفه در مقایسه با گلوکانتیم علیه پروماستیگوت های لیشمانیا ماژور مورد ارزیابی قرار گرفت و داده ها به وسیله نرم افزار SPSS16 و با استفاده از آزمون آماری Tukey و آزمون t تجزیه وتحلیل شدند. نتایج مطالعه میکروسکوپی نیز به صورت عکس و جدول ارائه گردید.
IC50 برای عصاره الکلی گیاه خرفه علیه پروماستیگوت های لیشمانیا ماژور استاندارد بعد از 24، 48 و 72 ساعت به ترتیب 690، 270 و 140 میکروگرم بر میلی لیتر و علیه پروماستیگوت های ایزوله بالینی 1160، 385 و 140 میکروگرم بر میلی لیتر به دست آمد. IC50 برای گلوکانتیم نیز برابر با 27، 12 و 8 میکروگرم بر میلی لیتر و 26، 19 و 11 میکروگرم بر میلی لیتر به دست آمد. بین IC50 عصاره و داروی گلوکانتیم بعد از 24، 48 و 72 ساعت اختلاف معناداری وجود داشت (05/0p<). چروکیدگی سلولی، گرد شدن، متراکم شدن سیتوپلاسم و کوچک تر شدن در سلول های تیمار شده مشاهده گردید. وجود آلکالوئیدها و فلاوونوئیدها در عصاره الکلی تشخیص داده شد.
با توجه به این که عصاره الکلی گیاه مورد آزمون دارای اثرات ضدلیشمانیایی قابل توجهی در شرایط آزمایشگاهی بود، لزوم انجام آزمایش های بیشتر برای ارزیابی اثر آن روی این انگل در مدل حیوانی نیز احساس می شود.