بررسی مفاهیم قلب نحوی و مبتداسازی در زبان شناسی کلاسیک عربی

جابجایی ارکان جمله یکی از موضوعاتی است که توجه زبان شناسان را به خود جلب کرده است. قلب نحوی و مبتداسازی از جمله اصطلاحاتی است که زبان شناسان معاصر برای توضیح این پدیده بکار می برند. قلب نحوی، فرآیند جابجایی ارکان جمله به همراه نقش های دستوری و بدون ایجاد تغییری در معنای تحلیلی آن است، و مبتداسازی به فرآیند جابجایی ارکان جمله از جایگاه بی نشان (/ اولیه) خود به ابتدای جمله و قرار گرفتن در جایگاه مبتدا اطلاق می شود. این دو پدیده علاوه بر ایجاد تقدیم و تاخیر در جمله، بر ساخت اطلاع و تاکید جمله نیز تاثیر می گذارند. پدیده تقدیم و تاخیر در مطالعات زبان شناسان کلاسیک عربی نیز مورد توجه بوده است و ردپای آن در ابتدایی ترین آثار تالیفی در این زمینه؛ مانند «الکتاب» سیبویه و «دلائل الاعجاز» عبد القاهر جرجانی قابل مشاهده است. این پژوهش با رویکردی تحلیلی تطبیقی، به مقایسه آرای زبان شناسان معاصر و زبان شناسان کلاسیک عربی و تطبیق آرای ایشان بر آرای بیان شده در زبان شناسی کلاسیک عربی می پردازد. ازجمله نتایج این پژوهش می توان به این موارد اشاره کرد: تطابق قلب نحوی و مبتداسازی به ترتیب با تقدیم در نیت تاخیر و تقدیم بدون نیت تاخیر در زبان عربی، ارتباط پدیده اشتغال در دستور زبان عربی با مفهوم مبتداسازی و تاکید، ارتباط مفهوم عنایت و اهتمام با مفهوم برجستگی، ارتباط مفهوم قصر و تخصیص با مفهوم تاکید.