دسترسی جغرافیایی روستاها به خدمات خانه های بهداشت روستایی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS): مطالعه موردی، استان خوزستان

یکی از چالش های اساسی نظام سلامت در بسیاری از کشورها، تامین دسترسی عادلانه و مقرون به صرفه جوامع روستایی به خدمات سلامت است. در این راستا، سیستم اطلاعات جغرافیایی (Geographical information system یا GIS) ابزار مناسبی برای تحلیل و مدل سازی دسترسی جغرافیایی به خدمات سلامت در مناطق روستایی به شمار می رود. هدف از انجام این مطالعه، تحلیل فضایی دسترسی جغرافیایی روستاهای استان خوزستان به خانه های بهداشت روستایی بود.
پژوهش حاضر، کاربردی و از نوع توصیفی- تحلیلی بود و جامعه آماری آن را کلیه روستاهای استان خوزستان در سال 1390 تشکیل داد. برای تحلیل فضایی دسترسی روستاهای استان خوزستان، پس از جمع آوری داده های فضایی و شاخص های توصیفی و اصلاح آن ها، این داده ها وارد نرم افزار ArcGIS شد. سپس لایه های مهم در نرم افزار تعریف و محدوده عملیاتی خانه های بهداشت مشخص گردید.
یافته های پژوهش نشان داد که از مجموع 4547 روستای موجود، 3315 روستا (9/72 درصد) دارای سکنه دایمی، 146 روستا (2/3 درصد) دارای سکنه موسمی (فصلی) و 985 روستا (9/23 درصد) خالی از سکنه بود. فقط 2223 روستا (9/48 درصد) به راه آسفالته دسترسی داشتند. 358 روستای دارای سکنه دایمی نیز در خارج از حریم خدماتی خانه های بهداشت روستایی قرار گرفته بودند.
چالش هایی در زمینه دسترسی برخی از روستاهای استان خوزستان به خانه های بهداشت روستایی وجود دارد. برخی از این چالش ها به دلایلی از جمله راه های روستایی، دورافتادگی، پراکندگی جغرافیایی روستاها و توسعه نامتعادل روستاها بود. استفاده از GIS می تواند به کارایی بهتر طرح گسترش شبکه کمک کند.