جایگاه پارادایم «معماری مسکن» در سیمای امروز شهر ایرانی اسلامی

نیاز به مسکن یکی از اساسی ترین نیازهای بشری است. طبق اصل سی و یک قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، داشتن مسکن مناسب حق هر فرد و خانواده ایرانی است. هرچند به علت گستردگی و پیچیدگی مقوله مسکن نمیتوان تعریف جامع و واحدی از آن ارائه داد، اما مسکن به عنوان سرپناه، نیاز اولیه و اساسی خانواده به شمار می آید. مسکن به عنوان یکی از نیازهای اساسی بشر در محیط های مختلف طبیعی و مصنوع معانی متفاوت یافته است. با وجود این تفاوتها، مسکن در تمام جوامع دارای مفهومی متعالی و مقدس است که انسان با تامین آن به بودن دست یافته و در این بودن هستی و زندگی را تجربه کرده است؛ به عبارت دیگر، نحوه سکونت، چگونگی بودن انسان را معنا بخشیده است. از عوامل موثر در سیمای شهر ایرانی اسلامی، معماری سنتی مسکونی ایران است که دارای مولفه های ارزشمندی است و در نقاط مختلف کشور بسته به بوم، متفاوت است. معماری بر اساس هویت طبیعی و اقلیمی هر منطقه شکل گرفته و در گذر تاریخ، به عنوان عاملی هویتبخش در معماری آن بوم تجلی کرده است. گذر زمان و تغییر شیوه معماری بر معماری مسکونی نیز تاثیر داشته است؛ به طوری که امروز مسکن ایران واجد هویت خاصی نیست. در این مقاله به این موضوع تاکید شده است که بررسی تاثیر معماری مدرن بر معماری سنتی ایران برای توسعه دوباره الگوی فراموش شده زندگی مردم ایران در ادوار گذشته لازم و ضروری است. همچنین توجه به پارادایم مسکن در سیمای شهرهای امروز ایران برای تبیین جایگاه هویت شهر ایرانی اسلامی موثر است. در این مقاله دو مسیر اصلی برای بررسی دلائل ناتوانی معماری و شهرسازی امروز در برابر مساله مسکن و نیز ارائه معیارهایی برای دستیابی به الگوی طراحی مسکن ایرانی دنبال میشود: اول، تبیین نقش و جایگاه «هویت» و «معنا» در «مسکن ایرانی» و به تبع آن ارزیابی مولفه های هویت بخش به شکل مسکن ایرانی در بررسی تطبیقی معماری سنتی و امروز، و دوم، آسیب شناسی معماری امروز مسکونی ایران و ارائه راهکارهایی برای تداوم معماری بومی.