نقش الگوی حیاط مرکزی در تعدیل شرایط سخت اقلیم گرم و خشک منطقه یزد

اقلیم یکی از مهم ترین عواملی است که در شکل گیری اصول معماری مسکونی در منطقه یزد نقش داشته که دو عامل تابش خورشیدی و باد نقش تعیین کننده ای دارند. در این منطقه در ماه های خرداد، تیر و مرداد شرایط بیوکلیمایی سخت حاصل گرمای هوا و در ماه های آذر، دی، بهمن شرایط بیوکلیمایی سخت حاصل از برودت هوا حاکم است. وزش باد نیز به دلیل حمل شن های روان، زندگی مردم را تحت تاثیر خود قرار می دهد. هدف این مقاله، بررسی تاثیر الگوی حیاط مرکزی خانه های منطقه یزد و تعیین نقش تناسبات موجود میان حیاط مرکزی و جداره ها در تعدیل شرایط سخت اقلیم گرم و خشک است؛ بدین منظور مدل های سه بعدی از دو خانه باقر دشتی (دوره آل مظفر) و خانه مشروطه (دوره صفویه) ساخته شد و علاوه بر شبیه سازی خورشیدی با استفاده از نرم افزار اکوتکت، طوفان روز هشتم خرداد 1382 با سرعت m/s 4/26، به عنوان نمونه موردی، در نرم افزار فلوئنت شبیه سازی گردید. نتایج نرم افزار اکوتکت نشان می دهد، 6/35 درصد از مساحت جبهه تابستان نشین خانه مشروطه در ماه های گرم در سایه قرار می گیرد، در حالی که برای خانه باقر دشتی 5/24 درصد است. جبهه زمستان نشین خانه مشروطه نیز در ماه های سرد با مجموع دریافت W/m2 2752 عملکرد بهتری دارد، در حالی که این مقدار برای خانه دشتی W/m2 850 است. اگرچه میزان سایه اندازی جبهه شمال غربی خانه مشروطه و باقر دشتی در ماه های گرم یکسان است، اما در ماه های سرد این جبهه در خانه مشروطه W/m2 3108 انرژی دریافت می کند، در حالی که برای خانه باقر دشتی W/m2 1358 به دست آمد. بخش های زیادی از حیاط هر دو خانه در ماه های گرم تحت تابش قرار می گیرد، اما حیاط خانه دشتی در ماه های سرد هیچ گونه تابشی دریافت نمی کند، ولی 14 درصد از مساحت حیاط خانه مشروطه در معرض تابش خورشید قرار دارد. نتایج به دست آمده از نرم افزار فلوئنت نشان می دهد باد با شدت بیش تری در فضای داخلی حیاط خانه مشروطه جریان می یابد، به طوری که سرعت باد در برخی از نقاط حیاط در حدود km/h 8/28 است که دو برابر بیش تر از خانه دشتی است. این امر به دلیل بیش تر بودن مساحت حیاط خانه مشروطه است؛ با این وجود با ایجاد خرداقلیم سعی شده فضای آرام تری در حیاط ایجاد شود. بنابراین، با در نظر گرفتن مجموع شرایط، الگوی حیاط مرکزی، مانند خانه مشروطه، عملکرد بهتری در تعدیل شرایط سخت اقلیم داشته است که نتیجه تناسب بهتر بین اجزای مختلف تشکیل دهنده خانه است.