تجزیه و تحلیل مدیریت بهره برداری از جنگل در زاگرس شمالی (بررسی موردی: شهرستان بانه)

فرایند دیپسیر، تحلیلی مبتنی بر رابطه «علت- معلولی» عوامل برای سیاستگذاری و برنامه ریزی مدیریتی است. هدف از این پژوهش بررسی وضعیت مدیریتی بهره برداری های سنتی در جنگل های زاگرس شمالی با استفاده از چارچوب دیپسیر است. برای اجرای این پژوهش سامان های عرفی گندمان، میرحسام و کوخ مامو از روستا های توابع بخش آرمرده شهرستان بانه در غرب استان کردستان انتخاب شدند. کاربری های زمین در این منطقه شامل جنگل، جنگل- زراعی، جنگل- چرایی و جنگل- چرایی- زراعی است. برای تهیه نقشه کاربری اراضی منطقه از داده های ماهواره ای و نقشه های رقومی، پوشش گیاهی، نقشه های توپوگرافی و داده های حاصل از بازدید میدانی استفاده شد. با استفاده از نقشه رقومی 1:25000 نقشه کلاسه بندی شده شیب و جهت استخراج شد. به منظور بررسی وضعیت کنونی عرصه های مورد پژوهش و ارزیابی پاسخ های مدیریتی از چارچوب دیپسیر استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد که از سیستم های بهره برداری سنتی در منطقه، سطوح جنگل- زراعی (44 درصد سطح جنگل) و گلازنی (3/42 درصد سطح جنگل) نسبت به دیگر سیستم های بهره برداری توسعه بیشتری یافته اند. این سیستم ها بیشترین تغییرات را در وضعیت اکوسیستم روستاهای مورد پژوهش ایجاد کرده و سبب شکل گیری موقعیت کنونی شده اند پاسخ های مدیریتی مختلفی از طرف دستگاه مدیریت دولتی و سازمآنهای دیگر برای مواجهه با این وضعیت بیان شده است از جمله ممنوع کردن گلازنی در سال های اخیر، مقابله با توسعه زراعت در جنگل، حمایت از طرح های طوبی و بیشه زراعی، جلوگیری از شکار گونه های نادر، طرح ساماندهی و مدیریت گلازنی، معرفی معیشت جایگزین و طرح استفاده از انرژی های نو (آبگرمکن خورشیدی)، گازرسانی توسط شرکت گاز بانه و صدور دفترچه های ویژه فعالیت در مرز. بررسی پاسخ های داده شده و نتایج آنها نشان می دهد که در بیشتر پاسخ ها به نیروهای پیشران (عوامل اصلی و کلیدی) توجه نشده است. بنابراین در کنار پاسخ های مدیریتی فوق پیشنهاد شد که به مواردی همچون اختصاص سیاست های تشویقی و حمایتی دولت در زمینه اجرای اصولی جنگلداری محلی و برگزاری دوره های ترویج و آموزش جوامع محلی به منظور ارتقای سطح آگاهی آنان از اهمیت محیط زیست و اصلاح جنگلداری سنتی نیز توجه شود.