پژوهشی در مکان یابی دروازه دوم یا ورودی حاکم نشین در مجموعه تاریخی ارگ بم

مجموعه ارگ بم مهم ترین اثر معماری شهر بم در استان کرمان است. این ساختار شهری، به رغم انجام پژوهش های گوبه، نوربخش، عدل، و آذرنوش، هنوز آن چنان که شایسته است به دقت بررسی نشده است. ویژگی های شهرسازی مجموعه از جمله موضوعاتی است که در مورد آن سوالات بی پاسخی مطرح است. به رغم اشاره پاره ای از پژوهش ها به تعداد و موقعیت دروازه ها، در خصوص دروازه دوم ناگفته های زیادی هست که مستلزم تحقیقی جامع و منحصر به این موضوع است. با فروریختن پوسته های الحاقی در اثر زلزله سال 1382، آثاری آشکار شد که ساختار اصیل این دروازه را با تردید های جدی مواجه کرد. به همین علت در پژوهش پیش رو با بررسی های میدانی و اسنادی در رهیافتی توصیفی تحلیلی تاریخی به مطالعه این دروازه پرداخته شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که دروازه دوم ساختاری ثانویه دارد و موقعیت نخستین آن در برج بزرگی در فاصله 50 متری شرق است. این دروازه در زمان شکل گیری بارو یعنی اواخر دوره سلوکی یا اوایل دوره اشکانی ایجاد شده و تا اواسط دوره قاجاریه حیات داشته است. تحصن دو مرتبه ای «آقاخان محلاتی» (1251-1257ق)، تخریب گسترده برج و بارو و بسته شدن این دروازه را در پی داشت. به علت استقرار فرمانده قشون و ساخلو در بخش های حاکم نشین، برای دسترسی آسان، ورودی حاکم نشین به این نقطه منتقل شد.