هلیل، رقم جدید کنجد، متحمل به بیماری بوته میری و تنش خشکی برای مناطق گرم و خشک جنوب کشور

یکی از مشکلات مهم زراعت کنجد، کشت توده های بومی و کمبود ارقام اصلاح شده می باشد. تحمل به بیماری بوته میری و ریزش دانه، سازگاری با اقلیم گرم و خشک و عملکرد بالا از مهم ترین اهداف اصلاحی کنجد می باشد. بر همین اساس برنامه به نژادی برای انتخاب و آزادسازی رقم هلیل، با انتخاب تک بوته از توده های بومی کنجد جنوب استان کرمان آغاز شد. در سال 1378 تک بوته های انتخابی بر اساس اهداف اصلاحی، مورد ارزیابی قرار گرفتند و از بین آن ها 54 تک بوته (لاین) انتخاب شد. سپس لاین های انتخابی در سال های 1379 و 1380، مورد ارزیابی و خالص سازی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که تعداد 21 لاین با ارقام شاهد (داراب 14 و توده محلی) دارای اختلاف معنی دار بودند که این لاین ها برای آزمایش مقایسه عملکرد نهایی انتخاب شدند. آزمایش مقایسه عملکرد نهایی طی سال های 1381 و 1382 انجام و نتایج آن حاکی از برتری لاین های JL13، JL16، JL2 و JL1 به ترتیب با میانگین عملکرد 1771، 1729، 1534 و 1466 کیلوگرم در هکتار نسبت به شاهد بود. در ادامه کار، طی دو سال بررسی عملکرد دانه ژنوتیپ های مختلف کنجد در شرایط بدون تنش و با تنش خشکی در مناطق جیرفت، دزفول و کرج، لاین JL13 در شرایط بدون تنش برتری معنی داری نسبت به ژنوتیپ های مورد بررسی از جمله رقم داراب 14 نشان داد. در ارزیابی مقاومت نسبی ژنوتیپ های کنجد به بیماری پژمردگی فوزاریومی در شرایط میکروپلات با آلودگی مصنوعی و مزرعه ای با آلودگی طبیعی، لاینJL13 جزو ژنوتیپ های متحمل شناخته شد. در نهایت لاین JL13 به عنوان لاین برتر، برای آزمایش تحقیقی ترویجی انتخاب شد. لاین JL13 در آزمایش تحقیقی ترویجی (شرایط زارعین) با عملکرد 1520 کیلوگرم در هکتار نسبت به توده محلی، 24 درصد افزایش عملکرد نشان داد. این لاین در سال 1393 با نام هلیل معرفی گردید. رقم هلیل برای مناطق گرم و خشک جنوب کشور ایران توصیه می شود.