نقد فرمالیستی و پیشافرمالیستی عنصر پی رنگ در مجموعه داستان های کوتاه دیوان سومنات

این مقاله به نقد عنصر داستانی پی رنگ از چشم انداز فرمالیستی و پیشافرمالیستی در مجموعه داستان های کوتاه دیوان سومنات نوشته ابوتراب خسروی می پردازد. تمایزی که این دو دیدگاه میان داستان و پی رنگ قائل شده اند گویای تفاوت کاربرد آن ها درباره این دو سازه داستانی است.
در نقد پیشافرمالیستی استفاده از پی رنگ کلیشه ای، بها دادن به کنج کاوی و تعلیق های از پیش لو رفته و عدم تناسب در شبکه های علت و معلولی از نکات قابل تامل است. هم چنین استفاده از توصیف های جزیی نگر حامل زاویه دید که گویای خرده پی رنگ های زمان و مکان است و به کارگیری روایت غیرخطی بر پایه بازگشت به پس های مکرر از نقاط قوت داستان ها می باشد. اما در پی رنگ فرمالیستی خسروی برای آشنایی زدایی به انواع شگردها و تمهیدات هنری مانند استفاده از برخی مولفه های ادبیات پسامدرن، گفت و گو درباره تکنیک های داستانی، استفاده از فرم های دایره ای مکرر و غریب ساختن جهان داستان با تصاویر سنت های دینی و مذهبی و هنر مینیاتور ایرانی توجه دارد. در مجموع نویسنده در داستان هایی موفق است که بر پایه آشنایی زدایی و پی رنگ فرمالیستی بنا شده اند، و نه داستان هایی که بر اساس ضابطه های علت و معلولی استوار شده اند.