نظام فاعلی، مهمترین شاخصه معاد جسمانی ملاصدرا

ملاصدرا با استناد به چند اصل مهم از جمله تجرد قوه خیال و نیز قدرت نفس بر ایجاد خارجی صور خیالی، مدعای خود مبنی بر جسمانی بودن معاد و نیز آفرینش بدن اخروی توسط نفس را تبیین کرده است و نحوه تحقق و کیفیت این بدن اخروی را بیان می کند.
بررسی و شناخت مختصات نظام حاکم بر دنیا و آخرت، ما را به این نکته رهنمون می کند که در دنیا، علیت علاوه بر علت فاعلی، به علل قابلی و مادی نیز نیازمند است. در حالی که در آخرت،علیت فقط متوقف است بر علت فاعلی. نفس نیز، از همین حیث، با اتکا بر نظام فاعلی حاکم بر آخرت،در آنجا دست به خلق هر آنچه اراده کند (از جمله بدن اخروی خود) می زند.
در عالم طبیعت، نفس این قدرت را دارد که با کاستن واردات بیرونی، به خلق صور دست زند و اگر این نفس بتواند به مراحل تزکیه کامل برسد، می تواند همین صور را در عالم خارج نیز ایجاد کند. همانند فعل انبیا و اولیای الهی از قبیل معجزات و کرامات. حال در آخرت، افرادی که به بهشت راه می یابند این توانایی را دارند که باتوجه به نظام فاعلی حاکم بر آنجا،آنچه را که پیامبران در دنیا به عنوان معجزه انجام می دادند،آنها را در بهشت به اذن الهی انجام دهند.
همچنین نفس به این علت که مجرد است و هر مجردی نسبت به مادون علیت دارد، می تواند مراحل مادون را از نظر علی بر عهده گیرد و به آفرینش صور دست بزند. این خلق صور در عالم آخرت،بی نیاز از علل مادی و قابلی و تنها متکی بر علت فاعلی است. به همین دلیل از نظام حاکم بر آخرت، به نظام فاعلی و اراده تعبیر می شود.