تعیین نوع کاربری های آسیب پذیر و معیارهای مکان گزینی فضائی - کالبدی آنها با تاکید بر بحران های غیرطبیعی (پدافندغیرعامل) به روش AHP (نمونه موردی شهر سبزوار)

با افزایش سریع جمعیت جهان، هرروز این جمعیت بیشتر در شهرها متمرکز می شوند به طوری که امروزه حدود نیمی از جمعیت کره زمین در شهرها ساکن هستند. پیش بینی شده است برای 20 سال آینده از 2.2 میلیارد جمعیتی که به ساکنین زمین اضافه خواهند شد، 2.1 میلیارد ساکن شهرها خواهند بود. انتظار می رود 2 میلیارد از این جمعیت در شهرهای کشورهای درحال توسعه متولد شوند(UNDP Annual Report، 2003). لذا یکی از موارد مهم تامین امنیت در شهرها می باشد. با درک این موضوع وشناخت هرچه بیشتر ازپدافند غیرعامل و عوامل و مولفه های شکل دهنده آن و همچنین تاثیرآن در امنیت کشور می توان راه هایی را جستجو کرد که بتوان خسارات، ضایعات و تلفات را کاهش داد. باتوجه به اینکه کشور ایران به دلیل شرایط سیاسی به وجود آمده بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و موقعیت جغرافیایی منحصربه فرد، در سه دهه اخیر همواره مورد تهدیدهای سیاسی، اقتصادی و نظامی بوده است لزوم توجه به این شاخصه در طرح ریزی وبرنامه ریزی شهری اهمیت دوچندان پیداکرده است(Youngs،2008:14). از موضوعات حائز اهمیت که می بایست در بحث پدافند غیرعامل و مدیریت بحران رعایت شود موضوع مکانیابی کاربری ها به ویژه کاربری های آسیب پذیر (که با عملیات امداد و نجات ارتباط مستقیم دارند) است. لذا هدف از این مطالعات دستیابی به شناسائی نوع کاربری های تحت تاثیر در زمان بحران و تعیین معیارهای مکانیابی کاربری های تحت تاثیر در زمان بحران از نگاه شاخص های فضائی – کالبدی (موثر در مکانیابی کاربری ها) می باشد تا بتوان در تهیه طرح های توسعه و عمران به عنوان ضوابط و مقررات ملاک عمل، مورد استناد قرارگیرد. این امر با توجه به شرایط شهر سبزوار صورت پذیرفته است. ازاین رو ابتدا متون و مفاهیم مرتبط با پدافند غیرعامل، مدیریت بحران و مکانیابی کاربری ها، بررسی و سپس تعریف کاربری های آسیب پذیر و تعیین شاخص های مناسب مکانیابی این نوع از کاربری ها در زمان بحران شناسایی شده است. در گام بعدی با بررسی اسناد و نقشه های شهر سبزوار شاخص های شناسایی شده به ترتیب اهمیت برای شهر سبزوار اولویت بندی گردید.در پایان به کمک روش AHP-GIS مکان های بهینه برای این مراکز شناسایی شده اند. نتایج مطالعه حاکی از آن است که با توجه به شرایط و ویژگی های شهر سبزوار معیارهای سازگاری، آسایش، کارآیی، مطلوبیت، سلامتی و استانداردهای ایمنی در مکانیابی کاربری های آسب پذیر دارای بیشترین اهمیت می باشد.