کاربرد فعل و ضمیر جمع «ما» برای خدای یکتا در قرآن

خداوند در قرآن کریم با وجود تاکید بر یگانگی خویش، گاهی از خود به متکلم مع الغیر، تعبیر کرده و از سوی دیگر، در مواردی، برای خود ضمیر یا فعل متکلم وحده را به کار برده است. چرایی این کاربردها، سوال اصلی این پژوهش است. با بررسی آیات مربوط، مشخص گردید بیشتر موارد کاربرد متکلم مع الغیر به هدف دلالت بر عظمت گوینده یا فعل وی بوده است؛ مواردی نظیر: عذاب اقوام گذشته، یاری خداوند نسبت به اولیا و پیامبران و نیز نجات اقوام مومن انبیا، آیات آفرینش، ارسال رسل و انزال کتب، و اوامر و نواهی. در معمول کاربردهای متکلم وحده نیز لطف ربوبی خدا به بندگان مدنظر است؛ مانند: استجابت دعا، بخشش گناه، انعام خدا بر بندگان، و ارتباط متقابل میان خدا و بندگان. در همین زمینه، التفات های به کاررفته در آیات، از غیبت به تکلم و از تکلم مع الغیر به وحده و بالعکس، قابل توجیه است. این مقاله به روش توصیفی تحلیلی و با مطالعه تمامی قرآن و مراجعه به تفاسیر مربوط، به انجام رسیده است.