بیمارستان صحرایی ضد انفجار در ایران (تجلی یاریگری دانش طب و مهندسی نظامی در پشتیبانی درمانی مجروحان)

در دفاع مقدس علیرغم محدودیتهای فراوان، بخصوص در ترابری و امکانات، پشتیبانی درمانی موفقی شکل گرفت و درنهایت یکی از پیچیدهترین جنبه های مدیریت و برنامهریزی، یعنی مدیریت امداد به مجروحان، در طراحی و ساخت «بیمارستان صحرایی ضد انفجار» تجلی یافت، بیمارستانی در تیررس دشمن، با داشتن امکان عمل های جراحی حساس در آن. با توجه به سوابق درخشان پشتیبانی درمانی در ایران در زمان دفاع از یک سو و انقطاع از اندوخته تاریخی دوران پیش از انقلاب از سوی دیگر، این موفقیت اهمیت ویژه ای می یابد.
پشتیبانی از مجروحین نبرد در آن زمان حداقل نیازمند همکاری دو تخصص مهم طب نظامی و مهندسی نظامی با یکدیگر در فضای دفاعی ایران بود. این همکاری به خوبی و در بیمارستان های صحرایی با عرضه بهترین خدمات ممکن صورت گرفت.
روش تحقیق در این پژوهش در درجه اول مبتنی بر مشارکت مستقیم و کار میدانی گسترده نویسنده مسئول در ساخت بیمارستان صحرایی در آن زمان است. پس از آن نیز به بررسی و مطالعه کتابخانه ای در زمینه موضوع و مراجعه به اسناد دست اول پرداخته شده است.
در این مقاله ابتدا پیشینه امر پشتیبانی درمانی و بسترهای وابستگی در مهندسی و طب نظامی در دوران پیش از انقلاب اسلامی، و سپس سطوح پشتیبانی درمانی و سیر اقدامات مهندسی نظامی متناسب با آن، از آغاز تا فرجام جنگ تحمیلی بررسی شده است.
بر اساس یافته ها، پاسخ گویی به مسئله «مجروحیت»، در فضای اجتماعی دفاع، سبب شد که خلاقیتی بینظیر در طب و مهندسی نظامی، یعنی طراحی و ساخت بیمارستانی مناسب در خطوط اول جبهه شکل گیرد. روند بهبود مستمر در همه مراحل پشتیبانی درمانی، بخصوص در رشد مهندسی نظامی مرتبط با طب نظامی، قابل مشاهده است. تجارب متعدد اولیه در زمینه پشتیبانی درمانی، از برپایی چادر گرفته تا نصب کانکس صحرایی، مقدمات لازم را برای ارتقای پشتیبانی درمانی و طراحی و ساخت «بیمارستان صحرایی ضد انفجار» فراهم کردند.