گروهبندی کلون های سیر همدان و تعیین مهمترین صفات موثر بر تولید سیرچه در شرایط کشت درون شیشه ای با استفاده از روش های آماری چند متغیره

سیر بعد از پیاز دومین و پرمصرف ترین گیاه از جنس آلیوم است که از اهمیت غذایی و دارویی بالایی برخوردار است. استان همدان یکی از مناطق مهم تولید سیر در ایران است. یکی از راه های حذف عوامل بیماریزای ویروسی استفاده از کشت مریستم و تولید سیرچه در شرایط درون شیشه ای می باشد. روش های آماری چندمتغیره به طور همزمان ژنوتیپ ها را از نظر چندین خصوصیت مورد ارزیابی قرار می دهند و به طور گسترده در ارزیابی تنوع ژنتیکی استفاده می شوند. هدف از پژوهش حاضر عبارت است از: استفاده از روش های چند متغیره آماری جهت ارزیابی و گروه بندی اولیه کلون های سیر استان همدان بر اساس صفات ریزازدیادی و تولید سیرچه از طریق کشت مریستم و شناسایی مقدماتی موثرترین صفات موثر در تولید سیرچه می باشد.
در این آزمایش از 10 کلون بومی سیر استان همدان به عنوان مواد گیاهی استفاده گردید. پس از جدا نمودن پوسته های سیر و شستشوی کامل حبه های سیر، از اتانول 70 درصد به مدت ده دقیقه و سپس محلول هیپوکلرید سدیم دو درصد به مدت سی دقیقه به منظور سترون سازی حبه ها استفاده گردید. پس از سترون سازی، مریستم ها در شرایط استریل در زیر بینی کولار جدا شده و در محیط کشت MS حاوی 5 میکرو مولار NAA و 10 میکرو مولار BA کشت گردیدند. سپس نمونه های کشت شده به اتاقک رشد با دمای oC25 و فتوپریود 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی انتقال یافتند. آزمایش کشت مریستم در10 کلون سیردر قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار در سال 1394 انجام گردید. پس از 38 روز صفات ریزازدیادی و تولید سیرچه در کلونهای مختلف اندازه گیری گردید. در نهایت از روش های آماری چندمتغیره در گروهبندی کلون ها و شناسایی مهم ترین صفات موثر بر عملکرد تولید سیرچه در شرایط درون شیشه ای استفاده گردید.
در تجزیه به مولفه های اصلی، سه مولفه اول در مجموع 71 درصد از تغییرات داده ها را توجیه نمودند که طبق این نتایج، صفات کرویت سیرچه، وزن ریشه، تعداد برگ، میانگین طول برگ ها، تعداد سیرچه و طول بلندترین برگ به عنوان معیارهایی مناسب در انتخاب کلون ها، تاثیر قابل توجهی در واریانس دو مولفه مهم اول داشتند. نتایج رگرسیون گام به گام بیانگر این بود که مهم ترین صفات تاثیرگذار بر عملکرد (تعداد سیرچه) به ترتیب شامل تعداد برگ، کرویت و شکل سیرچه و میانگین طول برگ ها بودند که در مجموع 88/77 درصد از تغییرات را توجیه نمودند. بر اساس نتایج تجزیه علیت، صفت تعداد برگ بیشترین تاثیر مثبت (286/1) و صفت میانگین طول برگ بیشترین تاثیر منفی غیرمستقیم (50/0-) را ( از طریق کاهش تعداد برگ ) بر عملکرد (تعداد سیرچه) داشتند که با توجه به ماهیت هر اثر، می توان از این صفات در انتخاب کلون های پر محصول استفاده کرد.
با استفاده از نتایج این تحقیق، می توان کلون های سیر را با استفاده از صفات مورفولوژیکی موثر مثل میانگین طول برگ، تعداد برگ، طول بلندترین برگ، وزن تر گیاه، وزن برگ، وزن سیرچه و وزن ریشه در کنار سایر صفات دیگر، شناسایی و در برنامه-های به نزادی و تولید سیرچه در شرایط درون شیشه ای مورد استفاده قرار داد.