بررسی تطبیقی مفهوم عقل در منابع اسلامی، روان پزشکی و روان شناسی

عقل و دیگر کلمات معادل آن در علوم اسلامی، روان شناسی و روان پزشکی از اهمیت خاصی برخوردار است. علت این موضوع جایگاه و تاثیر عقل در وضعیت سلامت انسان می باشد. مطالعه حاضر به تبیین و بررسی تطبیقی این مفهوم در منابع مذکور پرداخت.
در این مطالعه مروری، پس از یافتن تعریف عقل در فرهنگ لغات عربی، فارسی، انگلیسی و نیز در فرهنگ لغات قرآنی، مفهوم عقل از منظر فلاسفه، پیشوایان اسلامی و قرآن استخراج گردید. سپس با مراجعه به کتب مرجع روان پزشکی و روان شناسی دانشگاهی، مفاهیم مرتبط با عقل استخراج شد و به وسیله تطبیق این مفاهیم، ویژگی ها، نقاط اشتراک و تفاوت آن ها توصیف گردید.
یافته های مطالعه مفهوم عقل را در سه قسمت توصیف می کند؛ منابع اسلامی ضمن تفکیک عقل به نظری و عملی، عقل را به عنوان قدرت تشخیص انسان، عاملی برای بازداری از انحراف و فساد، اساس شخصیت انسان و ملاکی برای ارزیابی انسان در دنیای پس از مرگ توصیف کرد. در فرهنگ روان پزشکی، عاقل بودن به مفهوم داشتن بینش صحیح نسبت به خود و بیماری خود، قضاوت صحیح در شرایط مختلف و داشتن تفکری عاری از آسیب های مختلف بود. در روان شناسی نیز عقل عبارت از توانایی فکر و عمل بر اساس دانش ها و تجربه ها، بینش صحیح نسبت به آن ها است.
در هر سه منبع به سیر تدریجی برای تکامل عقل، عوامل و موانع موثر در آن و راه های برون رفت از آن ها اشاراتی شده است، اما در منابع اسلامی مفهوم دنیای پس از مرگ به عنوان یک موضوع اساسی و مهم، دارای ابعاد و رویکرد متمایزی می باشد.