تاملی در حقیقت جملات اخلاقی؛ دیدگاه آیه الله مصباح یزدی و نقد آن

آیه‏ الله مصباح یزدی حقیقت جمله های اخلاقی را حقیقت اخباری محض می‏داند که از روابط علی و معلولی میان فعل و نتیجه حکایت دارند. از نظر ایشان، مطلوبیت و انگیزش موجود در اخلاق، در مفاد حقیقی جملات اخلاقی راهی ندارد و فقط به دلالت التزامی، ضمیمه اخلاق گردیده است. ریشه این انگیزش ضمیمه‏ای نیز میل و علاقه هر فرد به ذات و کمال خود است. این منسلخ شدن اخلاق از بعد انگیزشی و توصی های و سوق دادن آن به رابطه فعل و نتیجه، یکی از محورهای انتقاد به این نظریه بوده است. برخی از طرفداران نظریه استاد مصباح در مقام دفاع از آن، کوشیده اند بعد انگیزشی را در ماهیت اخلاق داخل کنند و اخلاق را در حالی که در رابطه فعل و نتیجه ریشه دارد، ناظر به رابطه میان فاعل و فعل هم بدانند و بر این اساس، حیثیتی انگیزشی و انشائی نیز به اخلاق بدهند؛ اما این دفاعیه اولا بدان دلیل که محدوده خود را باید و نباید اخلاقی قرار می‏دهد و پیشنهادی برای خوب و بد اخلاقی ارائه نمی‏دهد، دفاعی های کامل نیست و ثانیا بدان دلیل که برای اخلاق بعد انگیزشی و ارزشی مستقل از میل و خواسته نفس را می‏پذیرد، نمی‏تواند به منزله دفاعیه تلقی شود و با نظریه استاد مصباح، تمایزی اساسی پیدا می‏کند.