تحلیلی تطبیقی پیوند توسعه یافتگی و روند گسترش نظام شهرنشینی در ایران و جهان

فرایند شهرنشینی در مناطق مختلف جهان از ابعاد و زوایای گوناگون موردبحث و بررسی قرارگرفته است. یکی از این ابعاد مبحث توسعه است که نظرو توجه بسیاری از محققان عرصه شهر را به خود جلب نموده است.در این راستا تلاش های صورت گرفته در جهت بررسی پیوند میان توسعه یافتگی با فرایند شهرنشینی کشورها را می توان در ارزیابی میزان سلامت یا عدم سلامت روند تحولات نظام اجتماعی- اقتصادی یک جامعه ردیابی کرد. بدین نحو که هر چه همبستگی و نزدیکی میان بحث توسعه و فرایند شهرنشینی بیش تر و بالاتر باشد روند تحولات و پیشرفت های اجتماعی-اقتصادی جامعه از درجه سلامت بیش تری برخوردار بوده و میزان آسیب های اجتماعی-اقتصادی و فرهنگی جامعه پایین تر خواهد بود و هرچه همبستگی میان این دو کم تر و فاصله آن ها از هم بیش تر باشد نشان از عدم تعادل و سلامت تحولات و پیشرفت های اجتماعی-اقتصادی جامعه دارد و میزان آسیب ها در همه ابعاد بالا خواهد بود. هدف از نگارش این مقاله بررسی و ارزیابی میزان همبستگی میان شاخص های توسعه و نظام شهرنشینی در ایران می باشد به همین منظور، نخست به بررسی وجوه تفاوت نظام شهرنشینی در کشورهای شمال و جنوب پرداخته شده و سپس با استفاده از شاخص هایی همچون میزان تولید ناخالص داخلی، میزان سواد و اشتغال و مقایسه آن ها با نسبت های شهرنشینی کشور و استان ها طی دوره های مختلف آماری، سعی شده تا وضعیت توسعه در ارتباط با شهرنشینی ایران تبیین گردد. در این مقاله از روش تحلیلی-تطبیقی استفاده شده و جهت سنجش میزان توسعه یافتگی و نرخ شهرنشینی استان ها از تکنیک رتبه بندی بهره گرفته شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که میزان پیوند و ارتباط میان شاخص های توسعه اقتصادی و انسانی با فرایند شهرنشینی در ایران بسیار ضعیف بوده و از الگوی مشخص و قابل فهمی پیروی نمی کند.