نفس کمال یافته در متن های دینی ایرانی (اوستا، متن های پهلوی زردشتی، متن های مانوی و فارسی دری)

ریشه ایرانی باستان واژه wāxš، wak- به معنای «سخن گفتن» و ریشه اوستایی آن vak-، دربردارنده معنای «گفتن» است و vāxš در یسنا، 17: 44 به معنای «سخن» در حالت فاعلی مفرد مونث به کار رفته است؛ اما در دوره میانه، این واژه در معنای «روح/نفس» بروز یافته و لغت نویسان این معنا از واژه را مطرح کرده اند. می توان از این واژه به «نفس سخن گو» تعبیر کرد. در متون پهلوی زردشتی نیز واژه waxšūr (پیامبر) را برای زردشت به کار برده اند. همچنین، در متن های کهن فارسی، اگرچه این واژه دیده نمی شود، معنای در پیوند با هم این واژه، یعنی سخن گویی و نفس (نفس سخن گوی) پدیدار است. ناصر خسرو «سخن» را «طعام جان» خوانده و بارها از ترکیب نفس سخن گو (همان نفس کمال یافته در متون مانوی) یاد کرده است. او چنان وصفی از «سخن» به دست می دهد که گویا می توان واژه «جان» را جانشین آن کرد و آن دو را یکی انگاشت. این موضوع می تواند از معنای واژه wāxš برخاسته باشد