نقش نخبگان چندگانه در انقلاب مشروطه ایران

تبیین عاملیت محور با تاکید بر نخبگان یکی از مهمترین رویکردهای تبیین در علوم اجتماعی است. هر چند بسیاری از مطالعات در این حوزه صرفا به نخبگان توجه دارند و ساختارها را نادیده می گیرند اما در این مقاله نه تنها نخبگان جدای از ساختار نیستند بلکه مخلوق ساختار بوده و بر ساختار تاثیرگذار خواهند بود. در این مقاله سعی شده انقلاب مشروطه ایران با این رویکرد نظری تبیین شود. نقش نخبگان چندگانه و صورت بندی آنان بر مبنای منابع قدرت اقتصادی، ایدئولوژیک، سیاسی و نظامی و سازمان نخبگان که هر دو ناشی از توان ساختاری حوزه های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی است، مورد بررسی قرار گرفته است. در جریان انقلاب مشروطه پنج نوع نخبه شامل روحانیان، روشنفکران، تجار و بازرگانان، زمینداران بزرگ و نخبگان حاکم شناسایی و رابطه آنان بر اساس پیوستار تضاد تعیین شده است. در نهایت صورت بندی نخبگان در آستانه مشروطه و در طول مجلس اول و دوم ارائه و تفاوت آن در این دو برهه بیان شده است.