تحلیل تجربی اخلاق عملی: با تاکید بر تعهد تعمیم یافته به مثابه وجه عملی اخلاق اجتماعی

در این مقاله، مهم ترین وجه اخلاق، یعنی اخلاق عملی یا تعهد تعمیم یافته در فرایند تعلیم و تربیت (PCK)[1]مورد بررسی تجربی قرار گرفته است. رویکرد اصلی در این مقاله، نظریه تلفیقی و چندبعدی نظم اجتماعی است؛ چراکه در آن، به ارتباط وثیق نکات محوری نظریه های تربیتی توجه، و از تقلیل گرایی مرسوم اجتناب شده است. روش انجام تحقیق، بنا به امکانات و ماهیت تحقیق، روش میدانی تلفیقی؛ و عمده ی گزارش تحقیق مبتنی بر نتایج پیمایش می باشد. نمونه های مورد تحقیق، شامل 739 نوجوان، از 9 دبیرستان متفاوت در سطح استان تهران بوده است. در این تحقیق، وجه عملی اخلاق به دو بعد اصلی تعهد عام گرا و تعهد خاص گرا تقسیم شده؛ که شعاع به کارگیری هنجارهای اخلاقی را در کانون توجه قرار داده است. نتایج تحقیق، چگونگی تایید فرضیه های تحقیق را آشکار می سازد. نتایج تحلیل رگرسیونی چندگامه حاکی از آن است که متغیرهای سطح فرد، یعنی اعتماد عام گرا، احساس عام گرا، و صداقت مبتنی بر آشکارسازی حقیقت بیش ترین نقش تقویت کننده را در تعهد عام گرای جوانان دارا هستند. متغیرهای سطح خانواده، یعنی دو ویژگی مذهبی بودن خانواده، و انصاف والدین در توزیع عواطف مهم ترین عوامل مقوم تعهد عام گرا می باشند. متغیرهای سطح مدرسه، همگامی در مدرسه بیش ترین نقش را در تقویت تعهد عام گرا دارد. و متغیر سطح جامعه، میزان ارزیابی از گسترش عدالت اجتماعی در تعهد عام گرای جوانان نقش مثبت ایفا می کند. نتایج، موید آن است که تعهد خاص گرا، نقش مقوم و مقدماتی را در مدل تعهد عام گرا دارا است. این، نشان گر مقدم بودن برخی ویژگی های خاص گرایی برای تقویت عام گرایی است و با داشتن مدل های موثق، نباید از مشاهده ی این صفات خاص گرا نگران بود؛ به شرط آن که پرورش اخلاقی به فاز عام گرا وارد شده و در فاز اولیه ی خاص گرا باقی نماند.
[1] - دانش مبتنی بر محتوای تعلیم و تربیت در ادبیات موجود، به صورت اختصاری با «PCK» شناخته می شود (PCK= Pedagogical Content Knowledge).