چیستی، کاربرد و جایگاه قیاس خلف در منطق ارسطو

ارسطو در نگاشته های منطقی خود، ساختار قیاس خلف و کاربرد آن را بیان کرده و آن را با دیگر قیاس ها سنجیده است. وی قیاس خلف را یک فرآیند و روش اثبات مدعا می داند که در آن یک قیاس حملی به کار رفته است و به همین دلیل با واژه قیاس از آن تعبیر می کند. بنابراین، نام گذاری روش خلف به قیاس خلف، از باب اطلاق جزء بر کل است. فارابی واژه قیاس خلف را تنها بر بخش قیاسی روش خلف اطلاق کرده و به قیاس نبودن همه فرآیند خلف توجه کرده است. ابن سینا برداشت متفاوتی از قیاس خلف دارد و آن را یک قیاس مرکب از اقترانی شرطی متصله و استثنایی متصله می داند. ارسطو روش خلف را دارای کاربرد فراوان دانسته و از آن در اثبات ضروب غیر بین قیاس، برگرداندن همه ضروب منتج قیاس، حتی ضرب های جزئی شکل یک، به ضرب های کلی شکل یک، اکتساب حد وسط و نیز اثبات محصورات چهارگانه بهره می گیرد. وی در مقام سنجش قیاس خلف با قیاس عکس و قیاس مستقیم، قیاس خلف را از یک سو برخلاف قیاس عکس که یک قیاس جدلی است، قیاس برهانی می داند و از دیگر سو، گرچه آن را با قیاس مستقیم در اثبات مطلوب مشترک دانسته، به تفاوت آنها در این راستا نیز اشاره می کند. وی همچنین ارتباط قیاس خلف با مغالطه «اخذ ما لیس بعله عله» را یادآور شده و چگونگی پدید آمدن این مغالطه در قیاس خلف و جلوگیری از به دام افتادن در آن را بیان کرده است.