منصور و میرمصور، تصحیح یک اشتباه تاریخی

ثبت و نگارش تاریخ هنر ایران به واسطه عوامل مختلف همواره دچار فرازوفرودهایی بوده است. یکی از دوره هایی که به واسطه توجه به هنر و هنرمندان و ثبت احوال و آثار آنان، از شهرتی خاص برخوردار است دوره صفویه است. در این دوره برخی از مورخان در ذیل آثارشان، قسمتی را به معرفی هنرمندان اختصاص داده و برخی نیز متونی اختصاصی در مورد هنرمندان نوشته اند. پرسشی که این مقاله در پی پاسخ به آن بوده این است که آیا استاد منصور نقاش همان منصور بدخشانی یا ترمذی یا میرمصور، نقاش معروف دوره صفویه است؟ چه دلایلی برای اثبات یا رد یکی بودن این دو نام وجود دارد؟ هویت واقعی منصور نقاش چیست؟ هدف این مقاله بررسی اسناد تاریخی مرتبط با نقاشان دوره تیموری و صفوی و نقد درونی آن ها جهت رفع ابهام در خصوص منصور، نقاش مکتب هرات و میرمصور نقاش مکتب تبریز و نیز بررسی آثار آنان از منظر سبک شناسی است تا از این طریق دلایلی برای تفاوت این دو نقاش ارائه شود. روش تحقیق بر اساس ماهیت و روش، تاریخی و توصیفی- تحلیلی است و شیوه گردآوری مطالب، کتابخانه ای بوده است. بر اساس نتایج این تحقیق، آنچه قاضی احمد قمی در گلستان هنر، با عنوان منصور میرمصور معرفی می کند، با منصور، نقاش و هنرمند دربار ابوسعید در هرات، متفاوت بوده و برخی محققان معاصر بر مبنای گفته قاضی احمد، به اشتباه هر دو را یکی دانسته و در مواردی حتی شاه مظفر و میر سید علی را فرزندان منصور دانسته اند، درحالی که تفاوت تاریخی، توجه به شخصیت شاخصی مثل بهزاد و تفاوت آثار این دو نقاش ازنظر سبک شناسی، بر یکی نبودن منصور و میرمصور دلالت دارد. تفاوت آثار آن ها در مواردی همچون ترکیب بندی ها، نوع خطوط و رنگ ها، نوع کلاه و پوشاک، پیکره ها، منظره سازی به وضوح قابل مشاهده است.