بررسی دیدگاه دو شارح هدایه الحکمه در باب صادر نخستین (میبدی و ملاصدرا)

قاضی کمال الدین میبدی و صدرالمتالهین شیرازی هر دو بر طبیعیات و الهیات هدای هالحکمه ابهری شرح نگاشته اند و در اغلب موارد به نقد و نظر نسبت به دیدگاه های موجود در باب مسائل مطرح شده پرداخته اند. از جمله این مسائل، مسئله صادر نخستین است که میبدی با تکیه بر «جهات اعتباریه (سلوب و اضافات) بعنوان منشا صدور کثرات از واجب تعالی» و نیز «صدور افعال از نفس بدون واسطه بدن» ، بر صادر نخستین بودن «عقل» اشکال نموده و معتقد است نفس نیز میتواند بلاواسطه از مبدا اول صادر شود. ملاصدرا در رد مبادی استدلال میبدی میگوید: اولا، «تحقق سلوب همچون تحقق اضافات در صدق قضایای سالبه متاخر از تحقق واجب تعالی است» و ثانیا، «نفس تا زمانی که نفس است با قوه و ضعف همراه است و در افعال و تصرفات خویش نیازمند به بدن است». این بیان ملاصدرا در باب عدم صلاحیت نفس برای صادر نخستین بودن، بیش از آنکه با رویکرد و مبانی حکمت مشائی در باب نفس، یعنی «روحانی هالحدوث و روحانی هالبقاء» بودن آن هماهنگ باشد، با رویکرد و مبانی حکمت متعالیه، «جسمانیه الحدوث و روحانی هالبقاء» بودن نفس، هماهنگ است.