تحلیل کارکرد «دیگری غایب » در ساختار نمایشی گزیده ای از نمایشنامه های تک شخصیتی ایرانی

نمایشنامه های تک شخصیتی گونه ای از متون نمایشی به حساب می آیند که در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم شکل مستقل و شناخته شده ای به خود گرفتند. این گونه از نمایشنامه ها در طول تاریخ درام عمر کوتاهی دارند. بنابراین حوزه ی مطالعاتی آن ها حوزه ای نوپا و جدید به حساب می آید. از آنجا که در ایران این گونه از نمایشنامه ها همواره با عنوا ن غلط و اشتباه مونولوگ یاد شده اند، پژوهش حاضر قصد دارد ابتدا تعریف درست و دقیقی از این گونه از نمایشنامه ها ارائه دهد و سپس برپایه ی مطالعات ساختارگرایانه ی معاصر، اجزای اصلی تشکیل دهنده ی این نمایشنامه ها را طرح کند و نمونه های شاخص ایرانی آن ها را مورد خوانش و تحلیل قراردهد. بر همین اساس برپایه ی مطالعات لوئیس کترون پرکتیشنر امریکایی، راوی، شخصیت اصلی و دیگری غائب به عنوان اجزای اصلی تشکیل دهنده ی ساختار این گونه از نمایشنامه ها معرفی می شوند تا در ادامه، دیگری غایب و انواع آن به عنوان یکی از مهم ترین اجزای تشکیل دهنده ی ساختار این گونه از نمایشنامه ها تشریح شوند و کارکرد آن ها در نمایشنامه هایی از محمد رضایی راد، محمد یعقوبی، محمد رحمانیان و نغمه ثمینی که هرکدام از درام نویسان شاخص معاصر به حساب می آیند و به گونه ای متفاوت نسبت به یکدیگر از «دیگری غائب» در نمایشنامه هایشان بهره برده اند مورد خوانش و تحلیل قرا رگیرد. پژوهش حاضر با مفروض پنداشتن ساختار متفاوت این گونه از نمایشنامه ها با یکدیگر، چگونگی تعامل میان دیگری غائب با اجزای دیگر این نمایشنامه ها را مورد پرسش و بحث و بررسی قرارمی دهد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهند به میزانی که وجود راوی و شخصیت اصلی در این گونه از نمایشنامه ها اهمیت دارند، وجود دیگری غایب نیز ضرورت دارد و دیگری غایب در تعاملی که با راوی دارد سبب شکل گیری شخصیت اصلی و موقعیت نمایشی در این گونه از نمایشنامه ها می شود.