ولایت فقیه در ادوار هشت گانه اندیشه فقها

استوانه های فقاهت شیعه در مسئله اصل «ولایت فقیه» هم نظر هستند و جانشینی فقیه جامع الشرائط را در زمان غیبت امام عصر علیه السلام به رسمیت شناخته اند. آنچه در همه دوره های فقهی، محور اتفاق نظر فقهاست، شئون مربوط به افتا، قضاوت و ولایت در امور حسبیه است، و در شئون مرتبط با ولایت عامه و نظم سیاسی، تفاوت نظر قابل انکار نیست. بعضی فقها، همه اختیارات حکومتی معصوم علیه السلام را برای فقیه اثبات می کنند، و برخی دیگر اختیارات فقیه را مقید به امور حسبیه از قبیل سرپرستی ایتام و… می دانند. به نظر می رسد این اختلافات فقهی درباره اختیارات ولایت فقیه به سبب عدم ابتلای فقی هان به مسائل حکومتی بوده است؛ زیرا در دوره های گذشته، محدوده ولایت فقیه به گستردگی امروز نبوده و این نظریه، دوره به دوره بر حسب شرایط اجتماعی و سیاسی تطور پیدا کرده و از اجمال به تفصیل و از شئون مربوط به افتا و قضاوت و امور حسبیه عبور کرده، و به شئون مرتبط به نظم سیاسی رسیده است. این مقاله با رویکرد تحلیلی و با هدف بازشناسی آراء فقی هان معروف در هشت دوره فقهی، به اثبات نظریه «ولایت فقیه» می پردازد. پذیرش نظریه «ولایت مطلقه فقیه» از رهگذر تطورات فقهی از نتایج مهم این بحث است.