در آمدی بر نقد نگرش فرهنگ محور در سیاست خارجی نقد کتاب زبان، گفتمان و سیاست خارجی

نویسنده در این کتاب، سیاست خارجی ج.ا.ا را برمبنای گفتمان های ضد قدرت از دهه 1330 به بعد با رویکرد فرهنگی و گفتمانی تبارشناسی می کند. هدف این مقاله ارزیابی دیدگاه و نگرش فرهنگی به سیاست خارجی به طور عام و نگرش نویسنده به طور خاص است. سوال اساسی این است که آیا نگرش فرهنگ محور توان نظری لازم برای تبیین سیاست در ایران در کل و سیاست خارجی ایران به طور خاص را داراست یا خیر؟ فرضیه مقاله این است که نگرش فرهنگ محور دچار تقلیل گرایی است و به جای تمرکز بر نقش قدرت و ساختار، فرهنگ را به عنوان معلول به جای علت مورد توجه قرار می دهد. از این جهت نقد کلی نگرش فرهنگ محور به سیاست خارجی و نقد دیدگاه نویسنده در باب سیاست خارجی ج.ا.ا از محورهای عمده این مقاله است. به لحاظ نظری و روشی، روش و نظریه تحلیل گفتمان با توجه به نسبی گرایی آن، در تحلیل سیاست خارجی، چندان قابلیت و کارایی ندارد. دیدگاه کلی نویسنده نیز با توجه به نگاه تقلیل گرایانه به مقوله فرهنگ ایرانیان و نقش آن در شکل دادن سیاست خارجی ایران، نقد شده است. مفروض اساسی پژوهش این است که دیدگاه های عینی گرایانه برای تبیین سیاست خارجی ایران کارایی بیشتری دارند. یافته اساسی پژوهش ضرورت بازبینی در کاربست نظریه ای فرهنگ گرا در تبیین سیاست و سیاست خارجی است که در بسیاری از موارد کارایی لازم برای تبیین کامل واقعیت های سیاسی را ندارند و نقش نهاد ها و ساختار را انکار کرده یا نادیده می گیرند.