ارزیابی آلودگی و پتانسیل تحرک عناصر بالقوه سمی در رسوبات رودخانه زاینده رود، کلانشهر اصفهان

در زیست بوم های طبیعی محیط رسوبی دارای اهمیت ویژه ای می باشد؛ زیرا محل تجمع عناصر بالقوه سمی در محیط آب و رسوب بوده و در شرایط خاصی می تواند خود به عنوان منشا آلودگی در آب عمل کند. هدف از این پژوهش، ارزیابی غلظت و پتانسیل آلودگی عناصر بالقوه سمی، با تاکید بر تاثیر محیط شهری اصفهان، بر رسوبات رودخانه زاینده رود می باشد. برای این منظور 23 نمونه از رسوبات این رودخانه در محدوده شهر اصفهان نمونه برداری شدند. بعد از طی مراحل آماده سازی، آنالیز غلظت کل به روش ICP-OES و آنالیز های استخراج گزینشی یک مرحله ای با استفاده از حلال های اسید استیک 43/0 مولار و EDTA 05/0 مولار بر روی نمونه های جمع آوری شده انجام شد. ارزیابی نتایج حاصل از غلظت کل بر اساس شاخص های زیست محیطی نشان داد که غلظت عناصر Ag، As، Cu، Pb، Zn، و S نسبت به زمینه طبیعی منطقه در رسوبات دارای غنی شدگی با منشا انسانی می باشد. همچنین بر اساس این شاخص ها میزان آلودگی در امتداد رودخانه به سمت پائین دست و به ویژه پس از تصفیه خانه فاضلاب جنوب اصفهان افزایش می یابد. ارزیابی نتایج با استفاده از آزمون های آماری چند متغیره نیز موید رفتار مشابه عناصر بر اساس منشا آلودگی می باشد؛ به گونه ای که عناصر با منشاء آلودگی انسانزاد غالبا در گروه های یکسان با همبستگی بالا قرار می گیرند. تعین جزء محلول با استفاده از روش های استخراج گزینشی یک مرحله نشان داد که تقریبا 50 درصد از جامعه آماری عناصر مس و گوگرد دارای فاکتور تحرک نسبی بیشتر از 30 درصد بوده که مطابق با میزان خطر بالا می باشد. همچنین 50 درصد از جامعه آماری عناصر Pb، Mn و Zn فاکتور تحرک نسبی بین 10 تا 30 درصد را نشان می دهد که بیانگر پتانسیل خطر متوسط این عناصر می باشد.