بررسی روایی و پایایی پرسش نامه زمان و روال های رایج روزمره خانواده (FTRI) در خانواده های کودکان دارای اتیسم

هدف اختلالات طیف اتیسم از شایع ترین اختلالات رشدی است. معیارهای تشخیصی این دسته از اختلالات دو دسته کلی علائم شامل نقص در ارتباطات و تعاملات اجتماعی و الگوهای محدود، تکراری و کلیشه ای در رفتار، علائق و فعالیت هاست. روال های رایج روزمره، الگوهای تثبیت شده و منظمی از کارها و فعالیت ها هستند که ساختار و ثبات را برای زندگی روزمره فراهم می کنند، چارچوبی برای شکل دهی و معنا بخشیدن به زندگی روزمره هستند و می توانند بر سلامت تاثیرگذار باشند و آن را ارتقا یا کاهش دهند. ماهیت ناتوان کننده اتیسم و مشکلات متعددی که در اثر ابتلا به این اختلال در فرد ایجاد می شود موجب می شود تا خانواده ها در ایجاد و توسعه روال های کارآمد و معنادار با مشکل روبه رو باشند و به دنبال آن یکپارچگی و همبستگی خانواده از بین برود و خانواده دچار آشفتگی می شود. به منظور بررسی روال های رایج روزمره در خانواده های کودکان مبتلا به اتیسم نیاز به ابزاری مناسب است. در مطالعه حاضر به بررسی روایی و پایایی پرسش نامه زمان و روال های رایج روزمره خانواده در خانواده های کودکان مبتلا به اتیسم ایرانی پرداخته شده است.
روش بررسی مطالعه حاضر یک مطالعه غیرتجربی روش شناختی است که جامعه آماری آن را والدین کودکان مبتلا به اتیسم شهر تهران تشکیل می دادند؛ از این بین 100 نفر از والدین کودکان مبتلا اتیسم مراجعه کننده به مراکز اتیسم و کلینیک های خصوصی شهر تهران به روش نمونه گیری دردسترس و با شرط داشتن معیارهای ورود وارد مطالعه شدند. معیارهای ورود شامل رضایت والدین برای شرکت در مطالعه، تشخیص اتیسم برای کودک از سوی روان پزشک کودکان بر اساس معیارهای نسخه پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، قرارداشتن کودک در دامنه سنی 3 تا 11 سال و نداشتن نابینایی، ناشنوایی، صرع و معلولیت های دیگر در کودک بود. همچنین در صورت عدم تمایل به همکاری آزمودنی ها و پاسخگویی ناکامل به سوالات پرسش نامه ها آزمودنی ها از مطالعه خارج می شدند. جمع آوری داده ها با استفاده از دو پرسش نامه اطلاعات جمعیت شناختی و پرسش نامه زمان و روال های رایج روزمره خانواده که از سوی والدین تکمیل می شد انجام شد. 
پس از گرفتن اجازه از طراح پرسش نامه برای ترجمه و بررسی ویژگی های روان سنجی، پرسش نامه بر اساس پروتکل پروژه بین المللی ابزار کیفیت زندگی ترجمه شد. روایی ظاهری و روایی محتوایی پرسش نامه با استفاده از نظرات متخصصین و والدین بررسی و پس از آن آزمون مقدماتی انجام شد که طی آن پرسش نامه را 10 نفر از والدین کودکان مبتلا اتیسم تکمیل کردند تا مدت زمان مناسب برای تکمیل پرسش نامه مشخص شود. سپس 100 نفر از والدین کودکان مبتلا به اتیسم پرسش نامه اطلاعات جمعیت شناختی و پرسش نامه زمان و روال های رایج روزمره خانواده را تکمیل کردند. همچنین به منظور تعیین پایایی در دفعات آزمون پس از 2 هفته 33 نفر از والدین کودکان دارای اتیسم مجددا پرسش نامه را تکمیل کردند. به منظور بررسی کمی روایی ظاهری نمرات تاثیر آیتم ها محاسبه شد. برای بررسی روایی محتوا از شاخص های ضریب نسبی روایی محتوا و شاخص روایی محتوا استفاده شد. ضریب همبستگی درون رده ای به منظور بررسی پایایی پرسش نامه در طی زمان استفاده شد. همچنین برای بررسی همسانی درونی کل پرسش نامه و خرده مقیاس های آن از آلفای کرونباخ استفاده شد.
یافته ها نمرات تاثیر برای همه آیتم های پرسش نامه بیش از 5/1 بود. مقدار ضریب نسبی روایی محتوا برای هریک از آیتم های پرسش نامه مقادیری بین 0/80 تا 1 و برای کل پرسش نامه 0/87 به دست آمد. مقدار شاخص روایی محتوا شاخص روایی محتوا برای آیتم های پرسش نامه مقادیری بین 0/83 و 1 و برای کل پرسش نامه 0/97 بود. ضریب همبستگی درون رده ای برای نمره کل پرسش نامه 0/96 و آلفای کرونباخ 0/88 به دست آمد. همچنین کمترین مقدار آلفای کرونباخ مربوط به خرده مقیاس روال های رایج روزمره کودک (0/70) و بیشترین میزان آن مربوط به خرده مقیاس روال های رایج روزمره مربوط به بستگان (0/86) بود.
نتیجه گیری نتایج مطالعه بیانگر آن است که ابزار زمان و روال های رایج روزمره روایی و پایایی مناسبی در جامعه ایرانی دارد و می تواند ابزار پژوهشی و بالینی مناسبی برای سنجش روال های رایج روزمره خانواده باشد.