نظام مرکزمدار نشانه ای در شعر «آزادی» پل آلوار

ریفاتر در نظریاتی که در باب خوانش نوع ادبی شعر ارائه می کند، دو نوع خوانش متباین را از شعر ممکن می داند: خوانش دریافتی و خوانش پس کنشانه. مراد او از خوانش دریافتی، خوانشی است که در آن معنای اولیه از منشور دلالت های رایج زبانی مورد توجه قرار می گیرد و خوانش پس کنشانه، خوانشی است که خواننده در آن مجال پیدا می کند که به سامان دهی ذهنی تداعی های معنایی عمیق تر مبادرت ورزد. در واقع خوانش دریافتی، به دریافت اولیه معنا منتهی می شود و خوانش پس کنشانه، کشف دلالت های پوشیده و ژرف ساختی متن را به ارمغان می آورد. مقاله حاضر با انتخاب یکی از مشهورترین اشعار ادبیات معاصر جهان، یعنی شعر «آزادی»، سروده پل الوار، شاعر فرانسوی قرن بیستم، در نظر دارد اولا تبیینی مبسوط از آنچه خوانش پس کنشانه شعر نامیده می شود، ارائه کند؛ ثانیا؛ با کاربست خوانش پس کنشانه به شعر «آزادی» پل آلوار، قابلیت های تاویل پذیری شعر او را مورد بررسی قرار داده و با تکیه بر مفاهیمی نظیر نظام مرکزمدار نشانه ای، خوانشی بدیع و خلاق از این شعر ارائه کند. در خوانش پس کنشانه که از نظرگاه بررسی انباشت ها و منظومه های توصیفی این شعر صورت می پذیرد، کشف وجوه نمادین، نمایه ای و شمایلی نشانه های موجود در شعر «آزادی» امکان پذیرتر می شود. خوانش پس کنشانه شعر «آزادی» موید این مطلب است که بن مایه های این شعر نظیر «گذشته مشترک»، «تاریخ مشترک» و «طبیعت آشنا» همچون بسیاری از دال های دیگر این شعر، رفته رفته آشکاربودن طبیعی و معمول خود را رها کرده و به هیئت نمادهای گسترده و رازناک درآمده اند. می توان گفت پل آلوار برای برساختن و انتقال معانی که درنظرداشته، از نظام نشانه ها مدد جسته و خواننده ای که در سودای درک و فهم عمیق تری از شعر اوست، راهی جز رمزگشایی از سلسله انباشت ها و منظومه توصیفی این شعر ندارد.