بررسی تنوع مورفولوژیکی و روابط بین صفات در تعدادی از مورفوتیپ های روزبلند توده-های بومی پیاز ایران

برآورد تنوع ژنتیکی در یک جمعیت و شناسایی صفات مهم پیش شرط اساسی برای انتخاب والدین در یک برنامه اصلاحی است. بنابراین به منظور بررسی تنوع ژنتیکی مورفوتیپ های توده های بومی پیاز ایران و استفاده از نتایج آن در برنامه های به نژادی، بذر 23 مورفوتیپ در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی طی سال های زراعی 1389 و 1390 کشت شدند. نتایج تجزیه واریانس مرکب بیانگر وجود تنوع بسیار زیاد میان مورفوتیپ های موردمطالعه ازنظر صفات موردبررسی بود. تجزیه خوشه ایبه روش وارد، مورفوتیپ های موردمطالعه را در سه گروه قرار داد. گروه بندی براساس صفات مورفولوژیک با الگوی تنوع جغرافیایی مورفوتیپ ها نسبتا مطابقت داشت. در تجزیه به مولفه های اصلی، سه مولفه اول 70/79 درصد تنوع فنوتیپی داده ها را تبیین کردند. مورفوتیپ های با مولفه اول بیشتر دارای عملکرد بالاتر بوده و مورفوتیپ های با مولفه دوم کمتر، کیفیت بیشتر خواهند داشت. مورفوتیپ هایی با مولفه سوم بیشتر نیز دارای درصد ماده خشک بیشتر خواهند بود. تجزیه علیت نشان داد که طول پیاز بیشترین اثر مستقیم مثبت معنی دار (6/0) را بر متوسط وزن سوخ داشت. اثر مستقیم قطر پیاز بر متوسط وزن سوخ نیز معنی دار بود (22/0). بیشترین اثر غیرمستقیم طول برگ از طریق طول پیاز اعمال شد (55/0). بنابراین گزینش بوته هایی با طول برگ بیشتر و دارای طول و قطر پیاز بیشتر می تواند در اصلاح برای افزایش عملکرد در این جمعیت ها مفید باشد. قرمز ری 2 و قرمز آذرشهر اناری شکل گوگان 2 از مورفوتیپ های برتر این مطالعه بودند. با توجه به پایین بودن میزان درصد ماده خشک در مورفوتیپ های موردبررسی، این مورفوتیپ ها برای استفاده در صنایع فرآوری مناسب نبوده و مصرف تازه خوری دارند.