مطالعه تغییرات فرهنگی حوزه هوراند مبتنی بر تحلیل توزیع فضایی استقرارهای مس سنگی در ارتباط با عوامل محیطی و جغرافیایی

 مقاله حاضر به معرفی مدل پراکنش آثار و محوطه های باستانی دوره مس سنگی در منطقه هوراند در شرق آذربایجان می پردازد. هدف از انجام این پژوهش آن است که نشان داده شود چگونه عوامل محیطی و جغرافیایی می تواند مکان گزینی و پراکنش استقرارهای انسانی را تحت تاثیر قرار دهد. ازاین رو، 17 استقرار مس سنگی این حوزه که تاریخ نسبی آنها بازه زمانی بین اواخر هزاره ششم تا هزاره چهارم ق.م. را در برمی گیرد، در این پژوهش موردمطالعه قرارگرفته اند. مدلی که برای مکان گزینی و پراکنش محوطه های باستانی در هوراند پیشنهادشده، مبتنی بر استفاده از نرم افزار ArcGIS، روش آماری چند متغیره و داده های مکانی رقومی بوده و عوامل محیطی و فرهنگی را که سهم بیشتری در شکل دهی به الگوهای پراکنش داده های مکانی و محوطه های باستان شناختی داشته اند، مورد تجزیه وتحلیل قرار می دهد.  پژوهش انجام شده نشانگر آن است که شرایط زیست محیطی نقش موثری در گزینش این منطقه برای ایجاد استقرار داشته است. در پایان، پس از تجزیه وتحلیل توزیع فضایی محوطه ها ، سه عامل ارتفاع از سطح دریا، دسترسی به راه های ارتباطی و منابع دائمی آب می تواند به عنوان مهم‎ترین عوامل در شکل گیری استقرارهای باستانی شهرستان هوراند در نظر گرفته شوند. گذشته از این، شرایط جغرافیایی ایده ال و ظرفیت های زیست محیطی مناسب از دیگر عوامل زمینه ساز برای ایجاد استقرارهای انسانی در منطقه از گذشته تاکنون است.