بررسی تعامل اصول معماری مسکونی دوره های آل مظفر و قاجار شهر یزد از منظر جهت گیری با انرژی خورشیدی

یزد یکی از مناطق کشور با اقلیم گرم وخشک می باشد که تابش خورشید نقش مهمی در شکل گیری معماری مسکونی آن داشته است. این مقاله به شیوه تاریخی- تطبیقی به بررسی تعامل اصول معماری مسکونی حاکم بر خانه های دو دوره آل مظفر و قاجار با انرژی خورشیدی از منظر جهت گیری پرداخته است. سوالات مطرح شده عبارت اند از: 1. آیا خانه های دوره های آل مظفر و قاجار براساس تعامل با انرژی خورشیدی شکل گرفته اند؟ 2. در کدام دوره و به چه دلیل معماری مسکونی تعامل بهتری را با انرژی خورشیدی نشان می دهد؟ 3. آیا تعامل بهتر با اقلیم به تناسبات میان حیاط مرکزی و جداره ها ارتباط دارد و چگونه تناسبات مذکور باعث این تعامل می شوند؟ بدین منظور، مدل سه بعدی خانه های کریمی (آل مظفر) و شکوهی (قاجار)، در محیط نرم افزار اکوتکت ساخته شد و داده های آب وهوایی شهر یزد بر عملیات شبیه سازی اعمال شد. سپس مدل ها بر نقاله خورشیدی منطبق و روند رفتاری خانه ها مورد تحلیل قرار گرفت و در طولانی ترین و کوتاه ترین روز سال بسط داده شد. نتایج نشان می دهد جهت گیری مناسب سبب شده هر چهار جبهه، انرژی دریافتی خورشید را در طول سال تقسیم کنند. بخش تابستان نشین در ماه های گرم دارای سایه اندازی مناسب بوده و بخش زمستان نشین با دریافت مناسب در ماه های سرد، بخشی از انرژی گرمایی را فراهم می کند؛ اما این جبهه در خانه شکوهی عملکرد بهتری دارد؛ چرا که با توسعه ابعاد حیاط، مساحت این جداره افزایش یافته و انرژی بیشتری را دریافت می کند. همچنین حیاط خانه شکوهی در ماه های سرد عملکرد بهتری دارد. افزایش وسعت حیاط امکان ایجاد خرداقلیم را در فضای داخلی خانه فراهم می کند که آسایش مناسبی به همراه دارد. لذا می توان گفت معماری مسکونی در هر دو دوره در تعامل با انرژی خورشیدی ایجاد شده اند؛ اما خانه شکوهی تعامل بهتری را با اقلیم شهر یزد دارد که این امر ارتباط نزدیکی با تناسبات موجود در بنا دارد.