فراتحلیل اثربخشی دین داری و معنویت در درمان اختلالات روانی-بالینی طی سال 2003-2013

اگرچه دین در قرن بیستم مانعی برای پیشرفت جوامع بشری و نشانه ی کهنه پرستی محسوب می شد؛ به طور کلی، برای فرد دین داری که خود را در حمایت همه جانبه ی خداوند می بیند، احساس آرامش و لذت معنوی عمیق به همراه دارد. ازاین رو، سوالی که مطرح می شود این است که با توجه به تفاوت نگرش های موجود، آیا به واقع دین می تواند در تقویت سلامت روان افراد موثر باشد؟ هدف پژوهش حاضر این بود که ضمن مطالعه ی رابطه ی سلامت روان و دین داری، گستره ی پراکنده ی نتایج مطالعات این حوزه را نیز بررسی کند.

روش این پژوهش فراتحلیل بود و در گروه پژوهش هایی قرار دارد که بر بازنگری سامانمند تکیه می کند. بازنگری سامانمند در پی استقرار و ترکیب پژوهش ها و شواهدی است که بر پرسش خاصی تمرکز دارد. جامعه ی آماری تحقیق حاضر، مقالات علمی-پژوهشی مرتبط با موضوع بود که در فاصله ی زمانی سال های 1380 تا اوایل سال 1395 منتشر شده بود. ابتدا مطالعه یی مقدماتی انجام و بعد از آن داده ها گردآوری شد. اعتبار پژوهش های منتخب نیز بسیار مطلوب به دست آمد (99/0)؛ البته اعتبار در مطالعات ایرانی به میزان بسیار کم، از مطالعات لاتین بیشتر بود. نویسندگان مقاله هیچ گونه تضاد منافعی گزارش نکرده اند.

سلامت روان، شادی و رضایت از زندگی، ازجمله موضوعاتی هستند که در مقالات ایرانی بسیار تکرار شده اند و ناهمگنی متغیرها به نسبت پایین است. در پژوهش های لاتین تاثیر دین داری بیش از همه بر سلامت، کیفیت زندگی و افسردگی مطالعه شده است. تغییر و تنوع متغیرها در مطالعات لاتین بیشتر از مطالعات ایرانی است. یافته ها نشان می دهد حدود 34 درصد از کل مقالات، شدت تاثیر را کم، 3/34 درصد زیاد و 4/31 درصد نیز آن را متوسط برآورد کرده اند.

شدت تاثیر دین داری در مقالات ایرانی بیشتر ارزیابی شده است. یکسان بودن شدت تاثیر کم و زیاد در پژوهش های ایرانی نشان می دهد هنوز در این زمینه نیازمند پژوهش های متنوع تری هستیم.