ظرفیت سنجی امکان به کارگیری پارلمانتاریسم در جمهوری اسلامی ایران

تفکیک قوا در کشورهای جهان در قالب سه ساختار عمده ریاستی، پارلمانی و نیمه ریاستی ظهور یافته است. اقتضائات متناسب با زیست بوم مذهبی، فرهنگی و جغرافیایی خاص در اداره هر کشور، باعث شکل گیری گونه ای خاص از ساختار سیاسی شده است که بتواند کارکردهای حداکثری داشته باشد و غایات نظام سیاسی را محقق کند. براین اساس، جمهوری اسلامی ایران، با عنایت به اقتضائات بومی و مذهبی خویش، ساختاری منحصربه فرد در قالب استقلال قوا برگزیده که بر تفکیک قوا، ذیل نظریه ولایت فقیه مبتنی است و از حیث ساختاری، به ساختار نیمه ریاستی شبیه است که به انتخاب مستقیم رئیس جمهور و نمایندگان پارلمان از سوی مردم و استقلال هر کدام نسبت به دیگری حکم می کند. با عنایت به تجربه استفاده از ساختار استقلال قوا در سالیان پس از انقلاب که در مواردی به چالش منجر شده، این تحقیق، با نظر به مبانی فقه سیاسی شیعه و بر اساس روش مبتنی بر رویکرد اجتهادی فقی هان، پرسش از ظرفیت سنجی امکان به کارگیری ساختار پارلمانی در نظام جمهوری اسلامی را مد نظر قرار داده و در پاسخ به این پرسش، بر این باور است که گرچه هیچ کدام از دو ساختار ریاستی و پارلمانی در نظام اسلامی متعین نیست، اموری چون: «امکان استناد حداکثری ساختار منطبق بر پارلمانتاریسم، به مبانی دینی»، «امکان کارآمدسازی نظام سیاسی به واسطه همگرایی قوه مقننه و مجریه» و «هزینه فایده هایی که براساس ساختار پارلمانی، ایجاد می شود»، می تواند به اولویت ساختار پارلمانی نسبت به ساختار ریاستی در نظام جمهوری اسلامی ایران حکم بدهد.