شهربابک و رودان حدفاصل مرز شمالی ایالات فارس و کرمان در دوران اسلامی

با بررسی منابع مکتوب دوران اسلامی در رابطه با دو منطقه ی شهربابک و رفسنجان (رودان) تناقض هایی دیده می شود، به صورتی که در برخی از انتساب «رستاق شهربابک» و یا «ناحیه ی رودان» (رفسنجان) به ایالت کرمان و در برخی دیگر به ایالت فارس سخن گفته شده است. علاوه بر این، فهم موقعیت و وسعت واحدهای اداری مذکور در منابع مکتوب مبهم بوده و شهرهای متعدد نام برده شده در هر دو محدوده گرچه در شمار شهرهای مطرح دوران خود قلمداد می شده و توصیفات قابل توجه دارند، اما در حال حاضر بایستی عنوان شهرهای گمشده را برای آن ها به کار برد که محل آن ها تنها مبتی بر حدس و گمان و در مواردی با اختلاف زیاد میان محققین مشخص شده است. مقاله ی اخیر از یک طرف با بررسی و تحلیل انواع مختلف منابع مکتوب اعم از متون و اسناد تاریخی و جغرافیایی ادوار مختلف دوران اسلامی، و از طرف دیگر بررسی نقشه های امروزی در مقیاس های مختلف و فهم ریخت شناسی زمین در محدوده ی مورد مطالعه، تلاش کرده تا دلیل تناقض منابع مکتوب در رابطه با اداره ی شهربابک و رودان توسط هر یک از ایالات فارس و کرمان را بررسی کند و تا حد امکان موقعیت شهرهای گمشده ی این محدوده را با دقت بیشتری از آنچه تاکنون گفته شده آشکار کند. به این ترتیب مشخص گردید، گرچه ارتفاعات این محدوده به عنوان مانعی طبیعی مرز دو ایالت را در قبل از اسلام مشخص می کرده است، اما در دوران اسلامی و قبل از روی کار آمدن حکومت یکپارچه ی صفویه، محدوده ی مورد مطالعه به عنوان منطقه ی مرزی میان دو ایالت فارس و کرمان صحنه ی منازعه و کشمکش طرف های قدرت بوده و با قدرت یافتن هر طرف تغییر در مرزبندی ممکن می شده است. علاوه بر این عبور یکی از مسیرهای سه گانه میان فارس و کرمان از این محدوده، اهمیت استراتژیک منطقه را دوچندان کرد و باعث گردید در منابع مکتوب تمامی دوران اسلامی اطلاعات قابل قبولی از مناطق مسکونی این مسیر در دست باشد.