ارزیابی ویژگی های رشد و ترکیب های اسانس در دو گونه دارویی پونه سای برافراشته (Nepeta assurgens Hausskn. & Bornm.) و پونه سای تاج کرکی (N. eremokosmos Rech.)

دو گونه پونه سای برافراشته (Nepeta assurgens Hausskn. & Bornm.) و پونه سای تاج کرکی (N. eremokosmos Rech.) از گونه های دارویی انحصاری ایران می باشند. این مطالعه در راستای بررسی صفات رویشی، عملکرد اندام هوایی، میزان اسانس و ترکیب های اسانس و ارزیابی روابط بین آنها در دو گونه مذکور در شرایط مزرعه ای انجام شد. آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار، طی سال های 1396 و 1397 اجرا گردید. نتایج نشان داد که وزن تر و خشک اندام هوایی در گونه برافراشته (به ترتیب 11353 و 2351 کیلوگرم در هکتار) به طور قابل ملاحظه ای بیشتر از گونه تاج کرکی (به ترتیب 2638 و 527 کیلوگرم در هکتار) بود. متوسط درصد اسانس در گونه برافراشته و تاج کرکی به ترتیب 1.60% و 0.64% و عملکرد اسانس به ترتیب 20.16 و 2.21 کیلوگرم در هکتار بود. آنالیز ترکیب های اسانس بیانگر آن بود که مجموع ایزومرهای نپتالاکتون در گونه برافراشته به طور متوسط 78.6% و در گونه تاج کرکی 62.8% بود. آنالیز همبستگی بین صفات نشان داد که وزن خشک برگ، وزن تر و خشک کل و قطر بزرگ بوته بیشترین همبستگی را با عملکرد اسانس داشتند. آنالیز رگرسیون گام به گام بیانگر آن بود که تغییرات عملکرد اسانس عمدتا توسط وزن خشک برگ، درصد اسانس، وزن تر کل، تعداد ساقه و میزان تاج پوشش توجیه می شد. به طور کلی با توجه به نتایج بدست آمده برتری گونه پونه سای برافراشته نسبت به گونه تاج کرکی قابل ملاحظه بود و می توان آن را به عنوان یک گونه ارزشمند برای تولید با مقاصد دارویی توصیه نمود.